“زیر پای مادر ” تصویری نارسا از مادر و خانواده

 سریال “زیر پای مادر” به کارگردانی “بهرنگ توفیقی” و نویسندگی “سعید نعمت الله” و تهیه‌کنندگی” زینب تقوایی” در ماه مبارک رمضان هرشب از شبکه یک سیما به روی آنتن رفت. این دومین همکاری بهرنگ توفیقی با سعید نعمت الله بعد از سریال “پشت بام تهران” است.

“زیر پای مادر” قصه خلیل کبابی(کامبیز دیرباز) است که با پسرش درمشهد زندگی می کند. آتنه(بهناز جعفری) پس از به دنیا آمدن پسرش آنها را ترک کرده است و حالا بعد از 20 سال نادم و پشیمان برمی گردد تا برای پسرش مادری کرده و با سروسامان دادن او گذشته اش را جبران کند.

 

روایتی از دو مادر

“زیر پای مادر” روایت دو مادر است، آتنه و رخساره. سهم آتنه از مادری بدنیا آوردن است و سهم رخساره بزرگ کردن فرزند خواهرش.

سریال “زیر پای مادر” که پیش‌تر نام” لبخند رخساره” را داشت، داستان خود را حول و حوش زندگی این دو مادر روایت می کند.

شخصیت این دو مادر نقطه مقابل یکدیگر است، آتنه در ظاهر مادر است، اما 20 سال در عمل  این مقام را فراموش کرده و در مقابل رخساره(پریوش نظریه) در ظاهر مادر نیست، اما کردار و رفتارش بالاترین و بهترین شکل مادریست. آتنه مادری بی عاطفه است که برای تمایلات نفسانی‌اش خانواده‌اش را رها کرده تا با مرد دلخواهش ازدواج کند و به نوایی برسد .در سوی دیگر رخساره فرشته ای است در قالب یک مادر، زنی تمام و کمال که حتی یک اشتباه هم در زندگی اش ندارد.

“زیر پای مادر” می خواهد تصویری روشن از یک مادر نادم و پشیمان باشد که بعد از گذار از شر و شور جوانی و هوسبازی های پوچ گویی تازه حس مادرانگی در وجودش شکوفه زده است. آتنه همواره در فیلم مورد انتقاد و اتهام است، گاه از طرف اطرافیانش و بیشتر از جانب خودش. مشخصه بارز او عذاب وجدان و تحقیر خویشتن است .آتنه مدام تکرار می کند که روزی هزاربار آرزوی مرگ کرده و به خاطر گذشته سرش پایین است. آتنه حالا تواب شده است و برگشته تا حس مادرانگی را تجربه کند اما هنوز خود را به قول خودش نخاله خانواده می داند. تمرکز بیش از اندازه فیلمساز بر گذشته تاریک آتنه و سنگینی بار گناهان او موجب شده تا وجه مادرانگی او کمرنگ شود. ما در سریال بیشتر با دختری پرده در و ناخلف روبه رو هستیم تا مادری نادم و پشیمان و همین امر موجب شده تا مخاطب نتواند با آتنه همذات پنداری کند و حس مادرانگی تازه متولد شده او را درک نماید.

آتنه حتی با بالارفتن سن و گذشت زمان هنوز ناپخته عمل می کند و موجب خشم و گرفتاری اطرافیانش می شود، از تصمیم شتاب زده برای ازدواج با اسماعیل نفر گرفته تا عاق شدن از سوی بابا ییژن و تیرخوردن اشکان و رفتن او تا پای مرگ. گویی آتنه هنوز به بلوغ کافی عقلی نرسیده است.

 

سریالی در ستایش مقام پدر

“زیر پای مادر”به دلیل شخصیت پردازی الکن از دو مادر خود، بیش از آنکه سریالی در ستایش مقام مادر باشد ، سریالی در ستایش و تقدیر از پدر است. خلیل کبابی پدر آرمانی هر فرزندی است، پدری که از خود گذشته تا پسرش را بزرگ کند و برای او مادری کرده است. تمام دغدغه خلیل پنهان ماندن وجود آتنه از پسرش است و خودش نیز 20 سال به اشکان گفته مادرش مرده و حالا نگران فاش شدن دروغش است و زمین و زمان را به هم می دوزد تا این دروغ لو نرود. اوج استیصال خلیل بعد از آگاهی اشکان از وجود آتنه را می توان در این دیالوگ حس کرد:

«من بدبخت عالمم که مادرشو دوست داره ولی دوست داره چیکار کنم.»

 خلیل برای ازدواج مجددش با رخساره نیز به دنبال رضایت اشکان است و در پایان نیز به خاطر اشکان و آرامش او آتنه را می بخشد و پذیرای او در خانه اش می شود.

گفتنی است بخشش آتنه از سوی خلیل با توجه به سیر داستان بسیار ناگهانی و سریع اتفاق می افتد و مخاطب را غافلگیر می کند.

 

تصویری مخدوش از خانواده

در این سریال هیچ خانواده کامل و منسجمی وجود ندارد، خانواده ای که اعضای آن با آرامش و صداقت کنار هم زندگی کنند؛ آتنه مدام در معرض عاق شدن بابا بیژن است، خلیل سال ها برای نگهداشتن اشکان در نزد خود به دروغ متوسل شده است،صدرا- برادر آتنه- تصویری از یک مرد متعصب است که هرکاری می کند تا رخساره زن داداش او باقی بماند حتی در این راه منجر به سقط شدن فرزندش هم می شود.

پایان بندی خوش و خرم سریال نیز که در آن همگان سر یک سفره نشسته و با خوشی کنار هم هستند، به نظر می رسد تنها برای گرفتن مجوز پخش سریال باشد.گرچه همین پایان بندی تحمیلی بخاطر ممیزی خود سوال بزرگی در دل دارد و آن این است که جایگاه رخساره در این خانواده کجاست؟ رخساره ای که زنی تمام عیار و مادری فداکار بوده غایب بزرگ این سفره است؛ غیبتی که برای مخاطب در ابهام باقی می ماند.

ستاره نیز که دختری شاد و سرخوش است پس از آشنایی و ازدواج با اشکان زندگی اش دستخوش ناملایمات فراوانی می شود و به جای آنکه ازدواج برای او آرامش به ارمغان بیاورد او را به دختری مشوش و دل نگران تبدیل می کند.

 

شباهت های شخصیت های سریال های نعمت ا….

امضای سعید نعمت ا… به دلیل نوع دیالوگ نویسی  و مونولوگ نویسی خاصش همیشه پای آثار او وجود دارد. علاوه بر این شخصیت پردازی کاراکترهای سریال های او نیز به یکدیگر شبیه می باشند.

 کاراکتر رخساره  بازنمایی شخصیت مدینه در سریال “مدینه”  می باشد و آتنه همان رعنای سریال “مادرانه” است.

رخساره همچون مدینه فرزندی را بزرگ کرده که از گوشت و پوست و خون خودش نیست و با اینکه لذت بدنیا آوردن را نچشیده، مادری تمام عیار است.

آتنه نیز همچون رعنا چندین سال بعد از ترک فرزندش ناگهان متحول شده و برای دیدار فرزندش هرکاری می کند.آتنه برخلاف رعنا شوهر سابق خود را دوست دارد و از او طلبکار نیست. همین وجدان بیدار در پذیرش اشتباهاتش موجب می شود تا برخلاف رعنا که دست خالی و ناکام بدون فرزندانش برمی گردد، آتنه دوباره بانوی خانه خود شده و شوهرش او را ببخشد.

 

حواشی سریال

نشست خبری سریال “زیر پای مادر”با حاشیه‌های زیادی همراه شد. سخنان بهناز جعفری درباره رسانه‌ها و منتقدان در این نشست؛‌ باعث ایجاد تنش در نشست و درنهایت ترک آن ازسوی دو طرف شد.  در این نشست بهناز جعفری با بیان این مطلب که شما خبرنگاران بی‌سواد هستید و متاسفانه کل منتقدان و فضای نقد کشور بی‌سواد هستند، به سوالات مطرح شده ازسوی خبرنگاران در این نشست انتقاد کرده و گفت: «نشانه این بی‌سوادی همین نشست امروز است که در آن هیچ سوالی درباره شخصیت‌پردازی و نحوه بازی و شخصیت از من پرسیده نشد.»

گفتنی است در حالی که هنرمندان بخش عمده ای از محبوبیت و شهرت خود را از طریق بازتاب عملکردشان در رسانه ها بدست می آورند، این درست نیست که در فضای هنری و فرهنگی کشور شاهد چنین برخوردهای ناپسندی باشیم.

دومین حاشیه سریال مربوط به پایان بندی آن می باشد؛ پایان بندی که با اعتراض و نارضایتی بازیگران این مجموعه روبه رو شد. پریوش نظریه، بازیگر نقش رخساره در واکنش به قسمت پایانی این سریال در صفحه اینستاگرامش نوشت:

«اسم سریال که تغییر کرد…سکانسی اصلی که سانسور شد… فینال که حذف شد… طفلک رخساره… طفلک نویسنده…طفلک کارگردان! »

 

“زیر پای مادر”در یک نگاه

فضای “زیر پای مادر”  به شدت  سیاه و تیره است و ذهن مخاطب با تماشای آن مشوش و نا آرام می شود؛ چراکه شخصیت ها به شکل افسار گسیخته ای مدام برای هم شاخ و شانه می کشند، مدام سر هم داد می زنند، مدام دل شان می خواهد آن یکی را سر جایش بنشانند. دیالوگ های ثقیل ، پرگویی و وراجی شخصیت ها به تشویش فضای داستان دامن می زنند. مخاطب در سیر مسلسل وار اصطلاحات سنگین و غیرقابل هضم کاراکترها گم می شود و کلافه و عصبی با خود می اندیشد امروزه در کجای دنیا آدم ها اینگونه باهم حرف می زنند؟

فیلمنامه سریال نیز بسیار ضعیف و مبتنی بر عنصر اتفاق و معجزه است!! آشنایی اتفاقی ستاره و اشکان در دانشگاه و عاشق  یکدیگر شدن اساس فیلمنامه است. اشکان دوبار تا مرز مرگ پیش می رود، یک بار تصادف کرده و بار دیگر تیر می خورد و هربار به شکل معجزه آسایی نجات پیدا می کند.

در پایان باید گفت “زیر پای مادر” سریالی ناموفق در ارائه تصویری زیبا از مادر است  و مخاطب نمی تواند نسبتی میان نام سریال و محتوای آن پیدا کند. ضمن این که  پخش  این مجموعه در ماه مبارک رمضان به جای ایجاد حال معنوی در مخاطب، او را با انواع  و اقسام بدی ها، رذایل اخلاقی و حرمت شکنی ها مواجه می سازد.

/انتهای متن/