مادام بل، ملکه صحرا یک جاسوس بود
مادام بل کیست؟
دولت انگلیس در طول سالهای حاکمیت استعماری خود در کشورهای اسلامی از راه های مختلف بنفع خود و بر علیه ملت های مسلمان عمل می کرد، از جمله استفاده از جاسوسانی در قالب «شرق شناش»، «ادیب»، «باستان شناس» و… در کشورهایی مانند ایران، عراق، ترکیه، افغانستان و… که دست به هر عملی برای سرکوب مخالفان استعمار می زدند؛ ازجمله این موارد نقش آفرینی یک زن جاسوس انگلیسی بود که در تکه تکه کردن کشور بزرگ عثمانی نقش مهمی ایفا کرد و در این راه از هیچ جنایتی حتی نابینا کردن یکی از عالمان بزرگ جهان تشیع فروگذار نکرد.
علامه ای که سفیر وحدت بود…
علامه هبة الدین شهرستانی یکی از علمای بزرگ عراق بود که در سال 1301 قمری –برابر با 1263 شمسی و همزمان با اواسط سلطنت ناصرالدین شاه در ایران- در شهر سامرا به دنیا آمد. این عالم بزرگ عراقی علاوه بر فعالیت های علمی و مذهبی، روحیه شدیدا ضداستعماری داشت. او تحت تاثیر تفکرات سیدجمال الدین اسدآبادی سخت طرفدار وحدت امت اسلام در برابر دشمنان بود.
علامه شهرستانی برای ایجاد وحدت میان همه علمای اسلام (چه شیعه و چه سنی) سفرهایی به ایران، بحرین، یمن، هندوستان و… داشت. او در این سفرها ضمن یادآوری توطئه های دشمنان اسلام، اهمیت وحدت امت اسلام را در برابر استعمارگران به مردم مسلمان کشورهای مختلف گوشزد می کرد و به همین دلیل هم مورد غضب انگلیسی ها قرار گرفت.
مادر عراق و بانوی پادشاه ساز
مبارزات سیاسی و فرهنگی علامه هبة الدین شهرستانی در عراق مصادف می شود با حضور یک جاسوس انگلیسی به نام «گرترود مارگریت لوسین بل» معروف به مادام بل؛ باستان شناس، قوم شناس و ادیبی که در استخدام وزارت امورخارجه انگلستان بود. این جاسوس انگلیسی درجريان جنگ جهاني اول با همراهی «تی.ای.لورنس»، و «سر پرسي كاكس» طوايف جزيرة العرب را برضد دولت قدرتمند عثماني متحد کرد و با تجهیز آنان به انوع سلاح، شورش بزرگی را طراحی کرد. هدف از این شورش تجزیه امپراطوری عثمانی و استعمار مستقیم کشورهای کوچک تازه تاسیس اسلامی بود. مادام بل طايفه هاشمي را از حجاز به اردن كوچ داد و اميران اين طايفه را به پادشاهي دو كشور تازه تاسیس اردن و عراق رساند. انگلیسی ها به دلیل نقشي كه گرترود بل در روي كارآوردن بسياري از شاهزادگان در عراق پس از جنگ جهاني اول داشت به او لقب بانوی «پادشاه ساز» و «مادر عراق» را هم داده اند.
علامه، حامی بزرگ درس خواندن دخترهای عراقی
دولت انگلیس که می دید روحانی ای همچون علامه شهرستانی با بصیرت و عملکرد خردمندانه اش دارد نقشه هایشان را برای تفرقه میان مسلمین خنثی می کند، ایشان را دستگیر و زندانی کرد. حتی پس از سه ماه زندانی کردن ایشان و یاران شان در زندان «هندیه» کربلا، تصمیم به اعدام آنها گرفت. اما از آنجا که محبوبیت علامه و یاران او در میان مردم بالا بود و احتمال شورش مردم می رفت، ناچارحکم عفو ایشان را صادر کردند.
علامه بعد از آزادی از زندان در عرصه فرهنگی و ایجاد مدرسه در روستا و حتی مدارس سیار برای عشایر، به فعالیت پرداخت. جالب است که ایشان به جدّ دنبال تاسیس مدارس دخترانه هم بود و مردم را تشویق می کرد که دختران شان را به مدارس دخترانه اسلامی بفرستند. این مدارس کم کم داشت پایگاهی برای تربیت نیروهای ضداستعمار می شد. پس «فیصل» پادشاه دست نشانده عراق مانع ادامه کار علامه شد.
مادام بل و ماجرای نابیناشدن علامه شهرستانی
البته علامه بعد از آن بیکار ننشست و مبارزات خود را در قالب مجلس شیعیان جعفری عراق ادامه داد. در آن مقطع مشکلی برای چشمان علامه ایجاد شد که برای درمان به بیمارستانی در بغداد رفت. پزشک معالج او دکتر طوبالیان توصیه به عمل جراحی کرد و چون عمل جراحی انجام شد، به جای برطرف شدن درد ساده چشمش، چشم های ایشان نابینا شد.
کمی بعد پرستاری به دیدار علامه رفت و درحالی که اشک می ریخت،خبر از توطئه «مادام بل» برای نابینا شدن علامه می دهد. او شهادت می دهد که مادام بل در مکالمه ای با دکتر طوبالیان به دکتر دستور می دهد که باید عمل جراحی چشم علامه هبة الدین شهرستانی با ناکامی مواجه شود! البته علامه سیداحمد اشکوری و علامه سیدعبدالستار حسنی هم خود این مطلب را از زبان خود علامه شهرستانی نقل کرده اند.
***
به این ترتیب مادام بل، جاسوس سنگدل انگلیسی باعث می شود علامه تا پایان عمر فعالیت های علمی و فرهنگی خود را در نابینایی ادامه دهد.
شاید جالب باشد که بدانید امپراطوری رسانه ای غرب چند سال پیش فیلمی با نام «ملکه صحرا»- با بازی نیکل کیلدمن- در ستایش از این زن جاسوس ساخت و به اکران درآورد.
منابع:
1-کتاب «از دجله تا گنگ»-یادداشتهای سفر علامه هبة الدین شهرستانی-، ترجمه محمدرضا مروارید، انتشارات سپیدباوران، چاپ اول 1394.ش، ص 15
2-دانشنامه جهان اسلام، جلد 2، مدخل مادام گرترود بل
/انتهای متن/
