شیخ بهایی، نتیجه نژاد پاک و تربیت درست است

 شیخ بهایی با حدود 95 کتاب و رساله در سیاست، حدیث، ریاضی، اخلاق، نجوم، عرفان، فقه، مهندسی، هنر و فیزیک و خدمات بزرگ به علم ستاره شناسی از مفاخر علمی ایران زمنی و تشیع است .

بهاءالدین محمد بن حسین عاملی معروف به شیخ بهایی متولد هشتم اسفند 925 خورشیدی در بعلبک، است. او حکیم، فقیه، عارف، منجم، ریاضیدان، شاعر، ادیب، مورخ و دانشمند نامدار قرن دهم و یازدهم هجری بود.

از شیخ بهایی در به علم ستاره شناسی، یونسکو سال 2009، که مصادف با سال نجوم بوده است، نام وی در فهرست مفاخر ایران ثبت گردید.

 

معلم اول مادرش بود

شیخ بهایی از نوادگان حارث همدانی یکی از یاران با وفای امیرالمؤمنین است که در بعلبک متولد شد.

این عالم بزرگوار که فرزند ارشد خانواده اش بود، به تعبیری امید خانواده  به حساب می آمد. او از سن پایین تحت تعلیم و تربیت مادر بزرگوارش قرار گرفت. بعد از مدتی به اصرار مادر و پدرش از همان دوران خرد سالی به کلاس درس رفت و به یادگیری علوم مختلف پرداخت.

بهاء الدین دوران کودکی اش  را در جبل عامل، از نواحی شام، در روستایی به نام «جبع» یا «جباع» زیست. در خانواده بهاءالدین یاد گیری علم و دانش بسیار مهم بود، تا جایی که پدر بهاءالدین نیز از شاگردان برجسته شهید ثانی بوده است.

 

همواره با مردم

بهاء الدین طبق تربیت خانواده اش در مدرسه، محراب عبادت، مسند قضاوت، دیوان اداری و در هر جا همواره با مردم بود. روح بلند و رفیع بهاءالدین جوان چنان بود که او را در طلب علم، به هر سرزمینی می کشاند و در مجلس هر استادی می نشاند و  جوهر ناب وجود خویش را به نور معرفت می گداخت و صیقل می داد. بهاءالدین جوان همواره درباره عدل و انصاف سخن می گفت و مانند صالحان عمل می کرد و به خلق خدا خدمت می نمود.

 

خدمات بیشمار

در بین مردم ایران، شیخ بهائی به مهارت در ریاضی و معماری و مهندسی معروف بوده و هنوز هم به همین صفت معروف است؛ چنانکه معماری مسجد امام اصفهان و مهندسی حصار نجف را به او نسبت می دهند. به علاوه شاخصی برای تعیین اوقات شبانه روز از روی سایه آفتاب یا به اصطلاح فنی، ساعت آفتاب یا صفحه آفتابی و یا ساعت ظلی در مغرب مسجد امام (مسجد شاه سابق) در اصفهان هست، که می گویند وی ساخته است.

 

تقسیم عادلانه آب

در احاطه شیخ بهائی بر مهندسی تردید نیست و بهترین نمونه کار ایشان که هنوز در میان است، تقسیم آب زاینده رود به محلات اصفهان و قرای مجاور رودخانه است. درآن زمان هیئتی در آن زمان از جانب شاه عباس به ریاست شیخ بهائی مأمور شده و ترتیب بسیار دقیق و درستی با منتهای عدالت و دقت علمی در باب حق آب هر ده و آبادی و محله و بردن آب داده اند که هنوز به همان ترتیب معمول است و اصل طومار آن در اصفهان است.

از دیگر کارهای علمی که به بهائی نسبت می دهند، طرح ریزی کاریز نجف آباد اصفهان است که به نام قنات زرین کمر، یکی از بزرگترین کاریزهای ایران است و از مظهر قنات تا انتهای آبخور آن 9 فرسنگ است و به 11 جوی بسیار بزرگ تقسیم می شود و طرح ریزی این کاریز را نیز از مرحوم بهائی می دانند.

 

تعیین قبله و ساخت حمام همیشه گرم

از دیگر کارهای شیخ بهائی، تعیین سمت قبله مسجد امام به مقیاس چهل درجه انحراف غربی از نقطه جنوب و خاتمه دادن به یک سلسله اختلاف نظر بود که مفتیان ابتدای عهد صفوی راجع به تشخیص قبله عراقین در مدت یک قرن و نیم اختلاف داشته اند.

یکی دیگر از کارهای شگفت که به بهائی نسبت می دهند، ساختمان گلخن گرمابه ای که هنوز در اصفهان مانده و به حمام شیخ بهائی یا حمام شیخ معروف است و آن حمام در میان مسجد جامع و هارونیه در بازار کهنه نزدیک بقعه معروف به درب امام واقع است و مردم اصفهان از دیر باز همواره عقیده داشته اند که گلخن آن گرمابه را بهائی چنان ساخته که با شمعی گرم می شد و در زیر پاتیل گلخن فضای تهی تعبیه کرده و شمعی افروخته در میان آن گذاشته و آن فضا را بسته بود و شمع تا مدتهای مدید همچنان می سوخت و آب حمام بدان وسیله گرم می شد و خود گفته بود که اگر روزی آن فضا را بشکافند، شمع خاموش خواهد شد و گلخن از کار می افتد و چون پس از مدتی به تعمیر گرمابه پرداختند و آن محوطه را شکافتند، فوراً شمع خاموش شد و دیگر از آن پس نتوانستند بسازند.

همچنین طراحی منارجنبان اصفهان که هم اکنون نیز پا برجاست، به او نسبت داده می شود.

تالیفات مهمی از  شیخ بهایی مانده است.

 

اربعین

اربعین از آثار شیخ بهایی است. تألیف اربعین از سوی محدثان و عالمان شیعی بر اساس حدیث معروفی است که از پیامبر اسلام نقل شده است. شیخ بهایی نیز به پیروی از این سنت معمول، به تألیف اربعین حدیث پرداخت، با این امتیاز که شرح کافی و جامع درباره احادیث یاد شده دارد و در مجموع، از بهترین و معروف ترین اربعین ها می باشد.

این اثر بعد از مثنوی سوانح حجاز، تنها اثریست که شیخ بهایی در آن به مباحث سیاسی پرداخته است.

 

 مثنوی سوانح الحجاز (نان و حلوا)

این کتاب شیخ بهایی آمیخته ای از مواعظ، طنز، حکایت، تمثیل و لطایف عرفانی و معارف برین بشری است، با زبانی روان و دلنشین. نان و حلوا(ترجمه فارسی نام این کتاب) ترسیمی است از ریاکاری و غرور به مال و منال و عنوان و منصب دنیایی. شیخ بهایی در یکی از بخش های این مثنوی به دوری از سلاطین که خود آن را از نزدیک تجربه کرده بود اشاره می کند، چرا که به نظر او نزدیکی با شاهان غارت دل و دین را در پی دارد در مجموع، مثنوی نان و حلوا از جمله آثار شیخ بهایی است که در تبیین دیدگاه و اندیشه سیاسی او می توان بدان استناد کرد.

 

کشکول شیخ بهایی

کشکول نیز از دیگر آثار شیخ بهایی است. این کتاب به صورت جُنگی آزاد، شامل شعرها و نثرهای مورد علاقه بهایی است که برخی از خود وی و برخی نیز گردآوری او از دیوان ها و کتاب های مورد علاقه اش بوده اند. این مطالب اغلب بی هیچ نظم خاصی به دنبال هم آمده اند. لیکن بیش از سایر تالیفات وی خواننده را به ضمیر فکری شیخ بهایی نزدیک می کند.

 

سبک اشعار شیخ بهایی

از شیخ بهایی شعرهای بسیار به یادگار مانده است، ولیکن وی به دلیل دقت در مسائل علمی، نتوانسته است در اشعار خویش لطافت و ذوق را (که اساس کار یک شاعر است،) حفظ نماید. در آثار او سبک های متنوعی به چشم می خورد؛ او در مثنوی از مولوی و عطار، در غزل از سعدی و عراقی و در سروده های عرفانی خویش از غزلیات شمس پیروی کرده است.

/انتهای متن/