سهم و نقش زنان در سیاست های اقتصاد مقاومتی باید تا به حال توسط سیستم اجرایی تعریف می شد

دکتر لیلا سادات زعفرانچی دکترای اقتصاد، پژوهشگر حوزه اقتصاد خانوار، عضو کارگروه مطالعات زنان و خانواده  شورای عالی انقلاب فرهنگی است. او از مطالبات مهم و جدی زنان در آستانه انتخابات دوازدهمین دوره ریاست جمهوری می گوید.

زنان خانه دار

از نظر من یکی از مهم ترین بحث ها در حوزه امور زنان مرتبط با بحث زنان خانه دار است. صدای زنان خانه دار در سیاست گذاری ها و برنامه ریزی های اجرایی کشور شنیده نمی شود و متاسفانه در برنامه ریزی اجرایی نیز مصالح این گروه کمتر دیده شده است.  در حال حاضر جمعیت زنان خانه دار بالغ بر 20 میلیون نفر در کشوراست ولی هیچ بانک اطلاعاتی جامعی از رصد و ارزیابی این گروه در دسترس نیست. بحث بیمه زنان خانه دار به داستانی تراژدیک برای این گروه تبدیل شده و اگرچه این حداقل ترین مطالبه این گروه عظیم مولد سرمایه انسانی است ،لزوما تنها نیاز آنان تلقی نمی شود.

متاسفانه  این داستان از دولتی به دولت دیگر بی نتیجه منتقل می شود.

زنان خانه دار نیازمند رصد و برنامه ریزی کاملی در حوزه امنیت اقتصادی و فرهنگی بوده  و شاید از جمله مطالبات اصلی این گروه جدی گرفته شدن و دیده شدن در فضای برنامه ریزی و اجرایی و سیاستگذاری کشوری است. تعیین تکلیف   ارزش  کار خانگی و تعیین جایگاه اقتصادی کار زنان خانه دار  و همچنین تعیین نقشه راه این گروه جهت تحقق اقتصاد مقاومتی از برجسته ترین مساءل این گروه به شمار می رود.

نیاز به کسب درآمد

 دوم امروزه بازار کار براساس جنسیت افزایش نرخ مشارکت اقتصادی زنان در سال های 1392 تا 1395 را تجربه کرده است .این افزایش میل زنان برای ورود به بازار کار ناظر بر دلایلی متعددی است از جمله؛

افزایش نرخ شهرنشینی جمعیت،بگونه ای که در سال ۱۳۹۵ ،۷۴ درصد جمعیت شهرنشین را تجربه کرده ایم. امروزه خانواده های شهری برای تامین هزینه های خود  به حضور تعداد افراد بیشتری در بازار کار جهت پوشش هزینه های فزاینده نیازمندند.  بنا بر این رغبت زنان به کار خارج از خانه شاید ناشی از نیاز به کسب درآمد بیشتر برای تامین هزینه های زندگی باشد. علاوه بر این تغییر هویت فرهنگی ناظر بر مثبت بودن دسترسی به منابع مالی مستقل ،احساس ناامنی از وضعیت زناشویی از دیگر علل افزایش نرخ مشارکت زنان به شمار می رود. که با نگرشی خوش بینانه می توان این استقبال رو به دلیل کسب و تجهیز زنان به سرمایه انسانی دانست.به هر حال پیش بینی ها نشان از افزایش این نرخ در آینده دارد.

نکته اینجا است که با جهش حدود سه درصدی نرخ مشارکت زنان در طی سالهای ۹۲ تا۹۵ ،نرخ بیکاری زنان افزایش چشم گیری داشته و سیاستهای بازار کار توفیقی جهت پاسخ به زنان متقاضی ورود به بازار کار نداشته اند. حال اگر بحث دسترسی به نرخ مشارکت بیشتر زنان مطرح شود سوال اصلی اینجا است که در پی این مطالبه سیستم برنامه ریزی اجرایی چگونه می تواند فرصت های مناسب شغلی را برای زنان تعریف و تدارک ببیند.

 ما اغلب از بعضی دوستان می شنویم که نرخ مشارکت زنان نسبت به جوامع پیشرفته کم بوده است ولی حقیقت اینجاست که همین افزایش چند درصدی زنان راغب به مشارکت در بازار کار نیز نتوانسته اند وارد جمعیت شاغلین شوند و به تراکم جمعیت بیکار افزوده اند.

زنان جوان تحصیلکرده

نرخ بیکاری زنان تحصیل کرده دو برابر نرخ بیکاری ودر حدود چهل درصد است.

مطالبه جدی دیگر زنان بخصوص قشر زنان تحصیلکرده و جوان رسیدگی به نرخ بیکاری بالای آنان است. نرخ بیکاری زنان تحصیل کرده 15 تا 29 سال  حدود 42 درصد و دو برابر نرخ بیکاری مردان در همین گروه سنی است. بنا براین علاوه بر اینکه  باید زمینه سازی برای علاقمندی زنان جهت مشارکت اقتصادی  در بازار کار بصورت معقول و متناسب با حفظ ساختارها و نقش های خانوادگی فراهم شود، از طرف دیگر می باید امکان دسترسی به شغل های مناسب بانوان نیز در دستور کار قرار گیرد. این امر در بلند مدت می تواند به مطالبه بدون پاسخ زنان انجامیده و سطح نارضایتی را بخصوص برای زنان جوان افزایش دهد.

بنابر این دامن زدن به تب اشتغال زنان، بدون  برنامه ریزی و یا امکان دسترسی به  فرصت های شغلی مناسب ، موجب نارضایتی عمومی خواهد شد. البته پیش بینی من این است که نرخ مشارکت زنان در آینده حتما روند صعودی خواهد داشت. پس برای اشتغال و به خصوص برای بیکاری دختران جوان تحصیل کرده باید برنامه ریزی کوتاه و بلند مدت تنظیم و طراحی شود.

 الگوی جامع هدایت شغلی زنان

مطالبه بعدی در حوزه اقتصاد مقاومتی و اشتغال زنان، طرحِ الگویی جامع بر اساس مزیت های نسبی استانی، جهت هدایت شغلی زنان است. متاسفانه  دولت ها هیچ اطلس جغرافیایی را بر اساس مزیت های استانی برای معرفی و اشتغال خانم ها معرفی نکرده اند.  بنابر این  باید از مدیران اجرایی کشور درخواست کرد بر اساس شرایط مناطق و به تفکیک استان ها بتوان با شناسایی قابلیت های هر استان و گره زدن آن با ظرفیت های موجود زنان ،بهینه و برترین الگوی اشتغال استانی را معرفی نمود. این امر ضمن جلوگیری از آزمون و خطا در ایجاد مشاغل زنانه می تواند مبتنی بر نیاز های ملی و بر اساس الگوی اقتصاد مقاومتی طراحی و اجرا یی گردد.

توازن میان نقش خانوادگی  و اشتغال 

مطالبه دیگر این است که ما همواره دغدغه توازن میان نقش خانوادگی  و اشتغال  زنان را داشته ایم. سال هاست که زنان شاغل همیشه بین بیم و امید حمایت قانون از آن ها و از دست دادن فرصت های شغلی خود گرفتار هستند و سوال من این است که اگر نظام ما نظامی مبتنی بر حاکمیت ارزش ها و تکریم نقش مادری است،   چرا برنامه ریزی دولتی در این زمینه همچنان ناکام  برای ترسیم  یک طرح همه جانبه حمایتی جهت زنان شاغل بوده است؟ همواره قید هزینه برای حدود سه تا چهار میلیون زن شاغل باعث شده تا هر طرح حمایتی متوقف و به دلیل هزینه بر بودن حذف شود حال آنکه در اکثر کشورها که دارای جمعیت بالایی از زنان شاغل هستند ،حمایت های جدی از زنان شاغل با در نظر گرفتن هزینه -فایده اتفاق افتاده است.

متاسفانه ما در مورد حمایت های حداقلی هم بلا تکلیف هستیم. برای مثال افزایش مرخصی زایمان از شش ماه به 9 ماه همچنان بصورت مشخص دنبال نشده است.

زنان در اقتصاد مقاومتی

نهایتا بحث من در حوزه اقتصاد مقاومتی است. اگر قرار است برای اقتصاد مقاومتی روی اقشار مختلف تمرکز کنیم، یکی از اصلی ترین اقشار برای حوزه ی اشتغالِ مولد و تولید، بخش زنان هستند که ممکن است بخش اعظم آنان خانه دار باشند. ما باید بتوانیم با تجهیز شبکه های آی تی  و اطلاع رسانی بخش های مشاغل خانگی، این گروه مولد را  با حوزه اقتصاد مقاومتی فعال کنیم. متاسفانه من برنامه ای مناسب برای عملیاتی شدن در بازه زمانی کوتاه مدت و بلند مدت ندیده ام و امیدوارم این در آینده حل شود .

انتظارات در حوزه اقتصاد مقاومتی برآورده نشده است

البته انتظار می رفت که با نام گذاری چند سال پیاپی و اهمیت آن از منظر رهبری،در حوزه اقتصاد مقاومتی ما اکنون در حوزه مصادیق اجرا شده در حوزه زنان بحث کنیم و نه بطور مجدد بر الزام پیگیری این امر در حوزه اجرایی ،اما متاسفانه طرحی کامل و جامع مبتنی بر جنسیت را تا کنون بنده سراغ ندارم و با این توصیفات ما زمان را تا حدودی از دست داده ایم.

امیدوارم زنان و مساءل مربوطه و همچنین مطالبات این گروه صرفا در زمان انتخابات مد نظر قرار نگیرد. ما به بانوان این سرزمین برای تمامی داشته هایمان مفتخریم.

/انتهای متن/