معلولان توانا هستند اگر باورشان کنیم

سیزدهم آذر مصادف با روز معلول در تقویم کشور ماست لیکن تنها نامگذاری یک روز به نام معلول ارزشی برای آنها نخواهد داشت. زمانی که در جامعه توجه لازم  به نیازمندی‌ها وحقوق مدنی این قشرنشود، مسلم است که زمینه ناامیدی وسرخوردگی معلولان فراهم خواهد شد. ازطرف دیگراز آنجا که خانواده اولین نهاد اجتماعی است که فرد معلول در آن رشد می‌کند، نقش والدین در سلامت وبهداشت روانی بسیار حائز اهمیت است لیکن اغلب افراد از نحوه برخورد صحیح با معلولان آگاهی ندارند واین پرسش مطرح می‌شود که رفتاراصولی ومناسب والدین ،معلمان تربیتی وافراد جامعه با افراد معلول باید چگونه باشد؟ دکتر الهه میرآخورلی روان شناس تربیتی پاسخگوی این پرسش است.

 

معلولیت فقط جسمانی نیست

دکتر میرآخورلی در این خصوص گفت:

با وجود تمام پیشرفت‌های فرهنگی که در زمینه برخورد با معلولان در جامعه اتفاق افتاده است لیکن هنوز در بخش‌های مختلف شاهد وجود ضعف هایی در این زمینه هستیم وضرورت دارد افراد درجامعه ومخصوصا والدین افراد معلول آگاهی‌های بیشتری در این خصوص داشته باشند تا رفتار مناسب‌ تری با آنها داشته باشند.برای این منظور ابتدا باید تعریف مناسبی از معلولیت ارائه شود. افراد اغلب در رویارویی با این واژه معلولیت جسمانی را در ذهن تداعی می‌کنند وفردی را که بر روی ویلچر نشسته وتوانایی حرکتی ندارد، به عنوان معلول می‌شناسند. ولی معلولیت به شکل کلی در سه بعد جسمانی، روانی و ذهنی تعریف می‌شود وفرد معلول در یکی از این سه بعد یا هر سه مشکل دارد.

 

معلولیت جسمی، معلولیت حسی 

وی افزود: منظور از معلولیت جسمی تنها معلولیت حرکتی نیست. درست است که ما معلولیت حرکتی داریم به این شکل که فرد مشکلات نخاعی دارد ویا فردی که دست وپایش را بر اثر سانحه از دست داده است ویا هر شکل دیگر، لیکن معلولیت حرکتی تنها در جسم خلاصه نمی‌شود وکسانی که از نظر حسی دچار مشکل هستند مانند نابینایان وناشنوایان وافراد دیگری هم که در تکلم مشکل دارند، در رده معلولیت جسمی قرار می‌گیرند. بعضی بیماری‌های مزمن درونی بدن هم به عنوان معلولیت جسمی تلقی می‌شود.

 

معلولیت های ذهنی و روانی

در مورد معلولیت های دیگر این کارشناس روان شناسی تربیتی اضافه کرد:

معلولیت‌های ذهنی نوع دیگر معلولیت است که کودکان کم توان ذهنی از جمله مبتلایان به آن هستند. معلولیت‌های روانی هم شامل افرادیست که مشکلات شدید روانی داشته ودر بیمارستان بستریند ودرحال گذران دوره‌های دارو درمانی وروان درمانی هستند.

تمام این موارد نوعی معلولیت است که باید در این مقوله قرار بگیرند ونیازمند است که از طرف جامعه وخانواده مورد حمایت وبرخورد صحیح باشند و البته در رویارویی با هر معلولیت باید متناسب با نوع آن رفتار مناسب صورت پذیرد.

 

توجه به توانایی معلول و نه ترحم

دکتر میرآخورلی  در خصوص رفتار مناسب با افراد معلول اظهار داشت:

 اولین عاملی که بسیار آسیب زاست، ترحم اطرافیان است که اغلب از سوی والدین وافراد جامعه صورت می‌پذیرد. ترحم کمکی به این افراد نخواهد کرد وبه این معنی است که فقط ضعف این افراد را دیده‌ایم وبر روی مشکل آنها زوم کرده‌ایم ودیگر توانایی‌های فرد را نادیده گرفته‌ایم.این مسأله دید منفی اطرافیان را به معلولیت نشان خواهد داد وشاید گمان شود نوعی دلسوزی ومحبت است لیکن در باطن حس ترحم را رسانده وبه فرد احساس خوبی نمی‌دهد. رفتار مناسب این است که اطرافیان بی آنکه به او  ترحم کنند، سعی کنند بیشتر به توانایی‌های معلول توجه کنند. خوب است همه ما واقف باشیم افراد معلول در کنار مشکلات وناتوانایی‌ها یک سری توانایی هم دارند. کودک ناشنوا، نابینا ویا افرادی که کم توان ذهنی هستند در کنار این ضعف‌ها یک سری توانایی دارند وبهتر است والدین روی این توانایی‌ها تأکید کنند ودر جهت تقویت آن‌ها بکوشند.

 

نقاط مثبت را تقویت کنید

وی در ادامه افزود: تاکید بر توانایی های شخص حس اعتماد به نفس او را افزایش خواهد داد. والدین، مربیان و افراد دیگر در جامعه باید در مواجهه با فرد معلول بی توجه به ضعف او نقاط مثبتش را مدنظر قرار دهند تا دید مثبتی در مورد او به خودش  بدهند. این مسأله کلی است وضرورت دارد در مورد تمام انواع معلولیت  مد نظر قرار بگیرد. یک نکته مهم دیگر این است که به هیچ عنوان درست نیست که در مورد معلولیت فرد ونحوه آن در برخورد اولیه با معلول صحبت شود؛ اتفاقی که معمولا از جانب افراد خارج از محیط خانواده در رویارویی با معلولان صورت می‌پذیرد وگاهی مواقع بدون کسب اجازه از معلولان افراد سعی در کمک رسانی به آنها می‌کنند که این رفتار نشان دهنده کم توجهی به شخصیت فرد وتنها تمرکز به روی ضعف اوست وقطعا خوشایند آنها نخواهد بود.اگر فرد معلول با همراهان در جامعه حضور پیدا می‌کند، به هیچ عنوان نباید از اطرافیان  معلول در مورد اوسوال شود وبه جای ارتباط با فرد معلول با اطرافیانش وارد صحبت شوند. چون با این روش به فرد معلول این حس دست می‌دهد که مورد احترام وپذیرش نیست واعتماد به نفس او را کاهش خواهیم داد.

 

رعایت مساوات در محبت به فرزند سالم و معلول

دکتر میرآخورلی ضمن اشاره به نقش موثر والدین در شکل دهی به شخصیت سالم فرزند معلول عنوان کرد:والدین موظفند به جای ترحم به کودک معلول نقاط مثبت او را پررنگ کرده واعتماد به نفس او را افزایش دهند وبه او مرتب یادآوری کنند که تا چه میزان او را قبول دارند. آنها باید مثبت اندیشی را در کودک تقویت کنند و به او ثابت کنند که  با وجود مشکل معلولیت  او را کاملا پذیرفته اند.  در مواردی والدین به دلیل تنفر پنهان نسبت به فرزند معلول واکنش هایی  نشان می‌دهند، یا بیش از اندازه به او توجه می‌کنند ویا با احساس گناه خود به کودک ترحم می‌کنند ویا به دلیل مزاحمت‌هایی که فرزند معلول داشته، نسبت به او احساس خوبی ندارند واو را طرد می‌کنند. در اینجا می بینیم که اگر کودک برادر یا خواهر سالم داشته باشد، به آنها هم لطمه خواهد رسید. پدر و مادری که فرزند معلول دارند باید مواظب باشند که  رعایت مساوات را در رفتار با هر دو کودک سالم و معلول داشته باشند. یک کار مهم در اینجا این است که باید برای کودک سالم تعریف شود که شرایط کودک معلول را درک کند وکمک حال اوشود و لزوما خواهر یا برادر معلول او از کار افتاده نیست ودر بعضی موارد می‌تواند خیلی هم موفق باشد. والدین باید در محبت کردن به هر دو کودک کاملا جنبه مساوات را رعایت کنند وبه هیچ یک ا ز هردو کودک توجه زیادی نکنند.

 

یکپارچه سازی مدارس استثنایی و عادی خوب است اگر …

وی در پاسخ به این پرسش خبرنگار به دخت که طرح ادغام مدارس معلولان با افراد عادی را چگونه ارزیابی می‌کنید، گفت:

طرح یکپارچه سازی مدارس استثنائی وعادی مطرح ودر برخی مدارس انجام شده است. اگر از نظر روان شناسی بخواهیم این مسأله را کارشناسی کنیم باید بگوییم این طرح برای تغییر نگرش افراد عادی وخود معلول به معلولیت موثر است اما شرط آن این است که تمامی شرایط برای این افراد مهیا باشد وامکانات ضروری وجود داشته باشد وفضای مدرسه مناسب سازی شود وکادر مخصوص در کنار سایر معلمان حضور داشته باشند.این امر به کودکان معلول کمک می‌کند اجتماعی تر شوند واعتماد به نفس بیشتری کسب کنند ودر جهت پذیرش خود در جامعه بهتر عمل کنند.

وی افزود : این اقدام ممکن است یک سری ایراد هم داشته باشد ویک ایراد آن این است که فرد معلول دائم در مقام مقایسه با کودکان دیگران بیاید وبه ضعف خود توجه کنند که این مسأله با نحوه صحیح رفتار والدین ومعلمان ومابقی کودکان قابل رفع است  وضرورت دارد که به کودکان عادی آموزش‌های لازم داده شود تا ارتباط بهتر ومناسبی با دانش آموز معلول داشته باشند ونکته مهم دیگر اینکه سبک مقایسه دانش آموزان در مدارس باید تغییر پیدا کند تا دانش آموزان به لحاظ عملکرد وکسب نمره با یکدیگر مقایسه نشوند. چون اصولا رقابت  امرخوبی نیست وکودکان باید با توانایی‌های خود سنجیده شوند ومهم این است که هر کودک نسبت به گذشته خود تغییر کند.این سبک هم در مورد بچه‌های عادی وهم معلول بسیار موثر است.

در کل افراد باید نه تنها به خود بلکه به فرزندان خود این مسأله را آموزش دهند که در مواجهه با یک فرد معلول عادی رفتار کنند وزمانی که کودکان پرسشی در مورد نحوه معلولیت فردی دارند، پاسخ مناسب داده وبه آنها بگویند این فرد دارای این مشکلات است ولی در کنار این مشکلات توانایی‌هایی دارد تا ذهنیت کودکان از معلولیت امری غیر قابل باور وغیرعادی نباشند واین فرهنگ سازی مخصوصا در این مدارس باید صورت پذیرد.

 

تصمیم گیری های مسئولین خیلی مهم است

این استاد دانشگاه در انتها در خصوص مشکلات روانی که سیستم غلط حمایت اجتماعی و روانی  از معلولان در جامعه ایجاد می‌کند، اظهار داشت:

قطعا نابرابری‌های اجتماعی ورفتار نامناسب با معلولان در کاهش اعتماد به نفس آنها نقش دارد وباعث می‌شود آنها ناامیدی و احساس منفی نسبت به خود پیدا کنند. فرد معلولی که احساس کند در آینده امنیت شغلی ندارد دچار افسردگی شده ومنفی باف می‌شود وبه توانایی‌های خود توجه نخواهد کرد. به علاوه نامناسب بودن ساختمان‌ها ونوع انتخاب شاغلین باعث شده این افراد از یافتن شغل ناامید شوند و همین آنها را گوشه گیر کرده واز اجتماع فراری می دهد. بنابراین مسائل معلولان در سطح کلان نیازمند زیرسازی وتصمیم گیری مسئولان است تا مشاغل مناسب با توجه به نوع معلولیت‌ها در نظر بگیرند وشرایط محیطی را برای زندگی آنها مناسب سازی کنند.

/انتهای متن/