اول خودشناسی بعد عزت نفس

سرویس ما و زندگی به دخت/

 قابلیت انسان :

انسانهاعزیزومحترم آفریده شده اند.لیکن اغلب اوقات ، میزان عزت نفس انسانها، به واسطه عوامل  پیرامونی  (مانند

تحقیروسرزنش در کودکی ،مقایسه با دیگران و… (و یا اوهامات و خیالات درونی ،کاهش یافته و یا از تعادل خارج می

شود . برای مثال کسی که فکرمی کند توانائی مقابله با مشکلات وکفایت و لیاقت ندارد ویا در مقابل دیگران

احساس حقارت وسر شکستگی می کند وخود را  فردی بی ارزش و بی مقدار می شمارد،”عزت نفس” ندارد. چنین

شخصی با شناخت و  آگاهی از استعداد و ظرفیت وجودی و گنج وجودی خود و با تلاش و استمرار، می تواند عزت

نفس خود را باز یابد وحالات ،روحیات و رفتارهائی مانند بی حوصلگی ، بی اعتمادی ، ناامیدی ، کم ظرفیتی، کم روئی ، ترس از ناکامی و تحقیر شدن  را از” خود”دور کند.

ظرفیت انسان :

خداوند انسان را با ظرفیت و استعداد بی نهایت آفریده است . فهمیدن و درک و باور این موضوع اولین گام در کسب “عزت نفس” است .مولوی می گوید:

 آدمی همچون عصای موسی است     آدمی همچون فسون عیسی است

یعنی، انسان همچون عصای موسی  می تواند دریا  رابشکافد ومانند دم مسیحائی حضرت عیسی ،مرده را زنده کند و بیمار را می تواند شفا دهد. این معنی در کلام خداوند ، در گفتار پیامبران(ع)وائمه معصومین (ع) و در اشعار عارفان و حکمای اسلامی به تاکید و فراوانی  دیده می شود  . علی (ع) در مورد” انسان “و توانایی های او فرموده:

” آیا گمان می بری که جسم کوچکی هستی  ؟! در حالی که دنیای بزرگی در وجود توست؛در واقع ، درد “تو” از توست و نمی یینی و دوای “تو”در توست و نمی دانی. این مضامین  ، از موضوعات رایج در ادب عرفانی ونمونه هائی از نگاه عارفان انسان شناس است.

تهذیب نفس:

در اینجا لازم است به ظرفیت دیگری از نفس هم توجه شود. و آن افراط  در عزیز داشتن   “خود”است. با توجه به خطراتی که می تواند آفت همان نفسی که عزیز است ، بشود.این موضوعی است که توجه و اهمیت دادن به آن کمتر از توجه به عزت نفس نیست . اگر نفس را بیش از اندازه اهمیت بدهیم ،نفس تبدیل به خودخواهی مطلق ، سر کشی و غرور می شود.در این مورد قرآن می گوید: دنیا دارالغرور است .به این معنا که مفسران قرآن می گویند: یعنی” دنیا محل فریب  است .”.به عبارت دیگر ما هم “خود دوستی” داریم و هم لازم است  به اصطلاح عارفان “خود شکنی ” داشته باشیم . لازم است؛هر دو را باهم ببینیم. وقتی انسان “خودش “را بشناسد می تواند “نفسش” را به حالت تعادل قراردهد.

“نفسی “که آنرا بیش از اندازه اهمیت بدهیم ؛و “نفسی “که به آن اهمیت ندهیم،این دو به اصطلاح  دو کفه یک ترازو هستند؛هر کدام پائین تر برود کفه دیگر بالامی آید.

بد نیست بدانید که ،این موضوع در ادبیات انسان شناسی غربیان کمتر توجه شده است .

از دید عارفان ،تحمل جفای خلق (نه تحمل ظالمان ) و مجاهدت با نفس ،توصیه عارفان ، از راههای  شکست نفس ودر عین حال سبب عزت نفس است :مولوی در این مورد می گوید:

 این جفای خلق با تو در جهان       گر بدانی گنج زر آمد نهان

نشانه های عزت نفس :

نشانه های عزت نفس می تواند؛ پایبندی به تعهدات، رعایت ادب و نزاکت ، برخورد باز و گشوده با انتقادهاو راحتی در پذیرش اشتباهات خود، برخورد اندیشمندانه با مشکلات و چالشهای زندگی، مثبت اندیشی و …باشد که در نهایت همان احترام به خود.است .حضرت علی (ع) می فرماید : “من هانت علیه نفسه  فلا تامن شره .”   یعنی کسی که حرمت خود را نگه نمی دارد از شر او در امان نخواهی بود .

آدمهای دارای عزت نفس ، واقع بین هستند و از این که بگویند اشتباه کرده اند واهمه ندارند. برای دیگران زندگی نمی کنند و نگران قضاوتهای دیگران هم نیستند. دروغ ، ریاکاری و پنهان کاری در این افراد وجود ندارد. بنابراین ، انسانی که خود را در ظرفیت  نماینده خدا ببیند و به درون خود نظر کند و باورکند که جهان بزرگی در اوست ، طبیعتا این جایگاه را گرامی خواهد داشت . آنگاه  خود را ملزم می کند که عزت نفس خود را حفظ کند و این لطف بزرگ خدائی را پاس بدارد . نتیجه ی این خود ارزشمندی ، اعتماد به نفس ، مناعت طبع ، شرافت ، آرامش روان  و رشد و تعالی است . این نکته قابل تامل است که ،حساب عزت نفس را باید از خود پسندی  و خود خواهی جدا کرد.

حسین انواری

این مبحث ادامه دارد…/انتهای متن/