با فرزندان طلاق چگونه رفتار کنیم؟

اعظم صفایی/

 

طلاق اغلب به عنوان رخدادی ناخوشایند در نظر گرفته می‌شود وزمانی که زوج متقاضی طلاق صاحب فرزند باشند  این مشکل دو چندان می‌شود.در این شرایط اغلب هریک از زوج‌ها تلاش می‌کنند حضانت کودک را بر عهده گرفته وفرزند را مال خود کنند، بدون آنکه متوجه تأثیر ناگوار این کشمکش‌ها بر روح و روان کودک باشند. از طرفی در مواردی ادامه زندگی وقرار گرفتن در شرایط تنش زا هم ممکن نبوده وشاید در چنین شرایطی طلاق بهترین گزینه برای زوج وفرزندان باشد. به همین دلیل آشنایی با نکات تربیتی و راهکارهای روان‌شناسان  درخصوص نحوه ارتباط با کودکان طلاق کمک بزرگی به کاهش مشکلات ناشی از این مسأله می‌کند.

 

آسیب های دوران طفولیت

دکتر الهه میراخورلی  روان‌شناس تربیتی در این خصوص گفت: طلاق یکی از دردناک ترین اتفاقاتی است که برای زوجین و کودکان اتفاق می‌افتد ونتایج آن برای زوج وفرزندان تبعاتی دارد. متأسفانه این معضل در کشور ما رو به افزایش است لیکن گاهی اوقات طلاق تنها راهی است که برای زوج وجود دارد .

در مورد کودکان آسیب های روانی طلاق در سنین مختلف متفاوت است. زمانی که کودکان در سنین پایین تر هستند این آسیب ها بیشتر به شکل بیقراری، اضطراب، بازگشت به گذشته (مکیدن انگشت یا شب ادراری)، پرخاشگری ومشکلاتی در خواب وخوراک خود را نشان می‌دهد.

 

افت تحصیلی،احساس تنهایی وبروز رفتارهای بزهکارانه

وی افزود: زمانی که سن کودک بالاتر می‌رود، حدود سنین سه تا شش سالگی احساس گناه، خشم وافسردگی هم به این موارد افزوده می‌شود. زیرا کودکان در سنینی هستند که گاه خود را دراین اتفاق مقصر می‌دانندغ بنابراین احساس گناه می‌کنند.

زمانی که وارد سنین مدرسه می‌شوند، افت تحصیلی ومشکلات درون مدرسه هم به مشکلات شان اضافه می‌شود. در سنین نوجوانی به دلیل ترس هایی که نوجوان درخصوص آینده دارد، گمان می‌کند که آینده روشنی مانند کودکان دیگر نخواهد داشت؛ پس احساس تنهایی کرده وفکر می‌کند مسئولیت بیشتر از توان از او می‌خواهند، در این حالت ممکن است به سمت بزهکاری و اعتیاد برود.

 

اگر اختلافات شدید است…

این استاد دانشگاه ضمن بیان این نکته که در تمامی سنین فرزند طلاق دچار آسیب می‌شود افزود: اینکه بخواهیم به والدین مشکل دار زمان خاصی را توصیه کنیم تا برای طلاق اقدام کنند تا کودک کمتر آسیب ببیند، خیلی عملی نیست؛ لیکن باید ببینیم که میزان اختلاف پدر ومادر در چه حدیست. اگر زوج مشکلات خیلی شدیدی دارند وتنش به میزانی زیاد است که دیگر صلاح نیست در کنار هم باشند هر اندازه طلاق را جلو بیندازند بهتر است. شاید بیشتر از آنچه سن کودک تعیین کننده زمان طلاق باشد میزان اختلافات بین زوج تعیین کننده است.

فشارهای روانی که در اختلافات وبگومگوهای والدین برای بچه‌ها ایجاد می‌شود خیلی بیشتر از زمانی است که آنها طلاق گرفته‌اند.

 

حضانت با چه کسی باشد؟

وی درپاسخ به این پرسش که حضانت کودک بهتر است با مادر باشد یا پدر تا آسیب کمتری ایجاد شود گفت: کودک به محبت وتوجه هر دو والد نیاز دارد و در این زمینه تفاوت خاصی وجود ندارد. اینکه کودک نزد چه کسی باشد تا آسیب کمتری ببیند را نوع رفتار والد تعیین می‌کند. گاهی مادر نقش بهتری دارد و گاهی یک پدر می‌تواند کودک را بهتر تربیت و محافظت کند. اما نکته مهم در این خصوص این است که درسنین زیر هفت سال بهتر است کودک نزد مادر باشد زیرا در این زمان و بویژه سنین زیر سه سال بیشترین ارتباط  عاطفی بین مادر وکودک است وپدر ارتباط کمتری با کودک دارد ونیاز عاطفی کودک به مادر بیشتر است. لذا بهتر است نزد مادر باشد مگر اینکه مادر مشکلاتی به لحاظ اخلاقی داشته باشد و یا با مسائلی دیگر دست به گریبان باشد، که در این شرایط بهتر است  پدرحضانت را برعهده بگیرد.

 

قانون واگذاری حضانت کودک بعد از هفت سالگی به پدر

دکتر میراخورلی افزود:در قانون ما حضانت بعد از هفت سال به پدر واگذار می‌شود.  این مساله هم می تواند مشکلاتی برای کودک به همراه داشته باشد. به هر صورت نمی‌توان پدر را از داشتن کودک محروم کرد. به دلیل اینکه کودک در سن ورود به مدرسه است قطعا آسیب های روانی زیادی خواهد دید. خود محیط مدرسه بطور طبیعی اضطراب هایی برای کودک به همراه داردکه اگر با جدایی از مادر هم همراه شود،مطمئنا تأثیر منفی خود را خواهد گذاشت وکمک گرفتن از مشاور برای برخورد مناسب با کودک در این شرایط ضرورت دارد.

 

راهکارهای تربیتی

این روان‌شناس تربیتی در خصوص راهکارهای مواجهه با کودکان طلاق عنوان کرد: به دلیل اینکه در مواقعی چاره‌ای به جز طلاق باقی نمی‌ماند وآسیب این کشمکش‌ها بر روی کودک بیشتر است، گاهی متاسفانه طلاق بهترین گزینه است. در این شرایط  والدین باید توصیه هایی را بکار بگیرند که از آسیب بیشتر جلوگیری کند. یکی از این توصیه ‌ها این است که در کودکان زیر دوسال نظم زندگی کودک و برنامه او تغییر نیابد. زیرا در این زمان با تغییر برنامه زندگی کودک تأثیرات منفی بیشتری خواهد گرفت. بنابراین توصیه این است والدین در این شرایط با هم تفاهم کنند وبهتر است حداقل اگر کودک نزد پدر است شب ها پیش مادر باشد تا برنامه خواب او تغییر نکند.

 

بچه را بلاتکلیف نکنید

وی ادامه داد: هماهنگی در نحوه تربیت کودک و برنامه ریزی برای زندگی او بهتر است با تفاهم دو طرف باشد. اگر چه والدین با هم مشکل دارند باید در این زمینه با هم برنامه ریزی کنند درست مانند والدین عادی.اگر کودک شاهد این باشد که مادر به یک صورت رفتار می‌کند و پدر رفتار دیگری برای تربیت پیش می‌گیرد، بلاتکلیف می‌شود و به اضطراب های او افزوده خواهد شد.

 

بدگویی از آن یکی کردن ممنوع!

دکتر میراخورلی افزود: اغلب دیده می‌شود والدی که از کودک نگهداری می‌کند، سعی می‌کند فرزند را از والد دیگر دور کند وبرنجاند ومحبت کودک را فقط برای خود می خواهد واز والد دیگر بدگویی می‌کند. این مسأله بزرگ ترین آسیب روانی را به کودک می‌رساند؛ زیرا کودک به محبت هردو نیاز دارد و فرقی برای اونمی‌کند که مقصرطلاق کیست. پس والدین مواظب باشند این اشتباه صورت نگیرد.

 

با کودک درددل نکنید

وی ضمن اشاره به این نکته که دلیل طلاق باید برای کودک بیان شود ادامه داد: البته این موضوع بستگی به سن کودک دارد خصوصا در سنینی که او متوجه مسائل می شود. لزومی ندارد ریز مشکلاتی که با همسر وجود داشته بطور مداوم به کودک منتقل شود واز کودک به عنوان فردی که با او درددل می‌شود استفاده شود. بیان مشکلات و مرور دوباره آنها باعث افسردگی بیشتر در کودک خواهد شد.

زمانی که کودک در سنین مدرسه است بهترین کار این است که هردو طرف در مسائل آموزشی و تربیتی او دخیل باشند. جدایی از یکی از والدین به معنی عدم مسئولیت پذیری او در قبال تحصیل کودک نیست.

 

ازدواج مجدد والدین

وی افزود: ازدواج مجدد یکی از والدین تغییر مهمی درزندگی کودک است. همانطورکه طلاق برای کودک مشکلاتی به همراه دارد، این مساله هم این حالت را تشدید می‌کند. زمانی که محل زندگی کودک مدام تغییر کند وی دچار اضطراب و ناراحتی خواهد شد حال چه برسد به تجربه جدایی والدین وازدواج مجدد آنها.

البته ازدواج مجدد والدین همیشه منفی نیست وگاهی مواقع والد غایب ممکن است حمایتگر خوبی نبوده باشد وفرد جایگزین شده بتواند تا حدودی جای خالی او را پرکند. البته این اتفاق نیاز به زمان دارد وحتی وقتی به نفع کودک است، باید به او حق داده شود تا با این مسأله کنار بیاید.

 

به کودک طلاق نگاه منفی نداشته باشیم

دکتر میراخورلی در انتها گفت: باوری در جامعه ما وجود دارد که کودکان طلاق به دلیل گذراندن شرایط سخت جدایی والدین در بزرگسالی و در ازدواج خود هم با مشکل روبرو هستند. اگرچه آسیب های طلاق والدین در این کودکان سبب بروز اختلالات روانی حتی در بزرگسالی آنها خواهد شد لیکن به این معنی نیست که در زندگی زناشوئی خود قطعا دچار مشکل خواهند شد. گاهی اتفاقات صورت گرفته ممکن است اثر مثبت بر زندگی  آنها بگذارد. در اغلب موارد این کودکان انسان هایی پخته، مسئولیت پذیر ومستقل بار خواهند آمد .

/انتهای متن/