مدگرایی خوب است و …
شلوارهای جین و پاره، موهای تیفوسی، مانتوهای تنگ و آستین کوتاه، آرایش غلیظ و … که هر کدام برای یک دوره کوتاه در ظاهر و پوشش افراد مشاهده می‌شود، مصداق‌هایی از مدگرایی افراطی اند در میان بخشی از جوانان. کانال‌های ماهواره‌ای، مطبوعات و سایت‌های اینترنتی روزانه انواع مدهای جديد را تبليغ مي‌کنند و از اين طريق زمينه را برای گرايش افراد به سوی مدهای نو مهيا می‌سازند. با دکتر امان‌الله قرایی مقدم جامعه شناس در مورد اما و اگرهای مدگرایی گفت و گویی کردیم.
سرویس اجتماعی به دخت؛سمیه سمیعی/
دکتر امان‌الله قرایی‌مقدم در مورد مدگرایی در میان جوانان می گوید: مد و مدگرایی از لحاظ اجتماعی مفید است، زیرا نوگرایی و تجدد خواهی پیشرفت به سوی توسعه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی را به همراه دارد و حاکی از آزادی اجتماعی، سیاسی و خانوادگی است.در واقع مد میتواند در فضای سالم سیاسی و اجتماعی، پایداری ایجاد کند. توجه به مد نوعی رادیکالیزم و نوخواهی است. همچنین تجددگرایی و مدگرایی به لحاظ اقتصادی باعث شکوفایی اقتصاد، بازار آزاد و خصوصی، به کار گرفتن نیروهای کار و جلوگیری از بیکاری می‌شود و جامعه را به سوی توسعه کیفی و کمی اقتصادی پیش خواهد برد.
قرایی‌مقدم افزود: مد گرایی از نظر فرهنگی نیز در تفکر و بینش افراد جامعه اثرگذار است و طرز تفکر، بینش و نگرش افراد، همچنین خواسته‌ها، امیال اجتماعی، سیاسی و فرهنگی افراد را تغییر می‌دهد.
تلطیف افکار روحی و روانی افراد
این جامعه‌شناس تصریح کرد: همچنین از نظر روانشناسی مد تلطیف افکار روحی و روانی جوانان و میانسالان را موجب خواهد شد. حتی افرادی که شاد هستند، لباس‌های زیبا می‌پوشند و جامعه را زیبا می‌کنند، در روحیه افراد جامعه تاثیر مثبت می‌گذارند.
وی در ادامه اضافه کرد: غم، افسردگی و بیماری روانی که در اثر پوشیدن لباس‌های یکنواخت و تیره بر جامعه حاکم شده است، با استفاده از لباس‌های شاد و زیبا از میان خواهد رفت. از سوی دیگر نو گرایی از نظر اقتصادی، روانشناسی و تعاملات اجتماعی بسیار موثر است و موجب می‌شود افراد به جامعه دلبستگی پیدا کنند و از عقده‌های روانی و دلزدگی جلوگیری می‌کند.
مدگرایی چه نسبتی با غرب زدگی دارد؟
مدگرايي و غرب‌زدگي با وجود آنکه دو مفهوم جدا از هم و دارای تعاريف متفاوتی هستند، به دلیل سير تحولات تاريخي- اجتماعي در ايران به گونه‌ای با هم گره خورده‌اند که هرگاه سخن از مدگرايي به ميان مي‌آيد، مفهوم غرب زدگي هم در ذهن تداعی می شود.
طبق نظر جامعه‌شناسان، مدگرایی دارای اثرات مثبت و منفی‌ست اما آنچه که حائز اهمیت است، حفظ هویت فرهنگی و اجتماعی‌ست که اگر قدری عمیق‌تر به اطرافمان بنگریم، مشاهده می‌کنیم که در معرض آسیب است و قشر جوان ما در بروز آن نقش اساسی دارند، گرچه از بعضی سیاست ها و اقدامات دولتمردان هم در این زمینه بی تاثیر نبوده است.
با ظهور مدرنیته در اروپا، سنت‌ها مورد انتقاد قرار گرفت و به تدريج انديشه، طرز زندگي و نوع لباس در همه جوامع تغيير یافت. در ایران نیز می‌توان گفت با ورود مدرنیته که همراه شد با رشد صنعت، نوع تفکر، طرز زندگي و آداب لباس پوشيدن هم دستخوش تغيير شد. ميل به غربی‌شدن باعث شد که به جای بازسازی و نوسازی اقتصادي- اجتماعي جامعه خود مبتنی بر مبانی فرهنگی خودی و نیازهای بومی، به نماها و ظواهر صنعتي‌شدن توجه کنیم که مهم‌ترين آن ترويج مدهای غربي‌ست. و البته گرایش و تقلید از این مدها هم بیشتر در بين جوانان و نوجوانان رایج است.
این مدگرايي و تقليد از فرهنگ غربي مخصوصا وقتی به اغراق و افراط در این دنباله روی کشیده می شود، نهایتا می تواند به از خودبيگانگي بیانجامد، آنجا که بعضي از جوانها از نوک پا تا فرق سرشان غربي می شودو این تقلید از ظواهر و لباس به رفتارها و هنجارهاي هم سرایت می کند، طوری کهعملا در مقابل اصول اخلاقي و ارزش‌های فرهنگي جامعه خویش می ایستند.
قرایی‌مقدم در این ز مینه خاطر نشان کرد: در واقع همان‌طور که گفتم: مد مؤید نوگرایی و پیشرفت است اما مشروط بر آنکه عقلانیت، مصلحت و اخلاق را زیر سوال نبرد.
مد و مد گرایی که خاصیت جامعه انسانی بوده ، اگر از باورهای دینی، فرهنگ و سنت‌های بومی خود تاثیر بپذیرند، می تواند اثرات مثبتی داشته باشد.
این جامعه‌شناس تصریح کرد: یکی از نمادها و مؤلفه‌های اصلی در مد، پوشاک و لباس است اما این پدیده بطور مطلق به لباس و پوشش ختم نمی‌شود. در روزگار ما ابتدا مد و نوگرایی در قالب اندیشه و تفکر ظهور و بروز پیدا می‌کند و در نهایت خروجی آن از لحاظ ظاهری اغلب در پوشاک و لباس ظاهر می شود.
وی ضمن اشاره به اینکه بطور طبیعی اختلاف هایی میان قشر نوجوان و جوان با طیف میانسال و کهنسال جامعه از لحاظ روحیات و ساختار فکری وجود دارد بیان داشت: منتها یک تفاوت اساسی نیز از دیدگاه جامعه شناختی در روند تغییرات جامعه معاصر امروزی با دوران گذشته جاری‌ست و آن سرعت شتاب تحولات جامعه در مقایسه با دوران گذشته است که این سرعت و شتاب، تعارضات و تفاوت‌های بین نسل جوان با نسل قبل از خود را تشدید می‌نماید.
پیامد مدگرایی؛ تهدید اصالت فرهنگی جامعه
این آسیب‌شناس حوزه اجتماعی در واکاوی پیامدهای حاصل از مد گرایی که با غرب زدگی عجین شده افزود: یکی از تبعات منفی مد وابستگی به بیگانگان و تهدید اصالت فرهنگی جامعه است. به بیان دیگر غرب به عنوان یکی از اصلی‌ترین و عمده‌ترین کانون‌های ترویج و صدور مد، علاوه بر تهدید و تهاجم فرهنگی که مقام معظم رهبری از آن تحت عنوان ناتوی فرهنگی یاد نمود، وابستگی فرهنگی و اقتصادی جوامع و ایجاد بازار مصرف گسترده در کشورهای گوناگون است.
قرائی‌مقدم با بیان اینکه جوانی که دغدغه ذهنی او صرفا به روز بودن و تنوع‌طلبی در قالب تمایل به مارک‌ها و برندهای گوناگون است، سرمایه شخصی و ملی خود و جامعه را به خارج تزریق می‌کند، اظهار داشت: این امر خیانت به کشور است که در هر صورت چه جاهلانه باشد و چه عامرانه، اثرات مخربی را برای فرهنگ و اقتصاد جامعه به همراه می‌آورد.
وی ادامه داد: در واقع این نوع از مد گرایی پیش از آنکه در چهارچوب نوگرایی مطرح شود، بیشتر مؤید دهن‌کجی به ارزش ها و مصلحت خود و جامعه در میان‌مدت و دراز مدت است.
حفط اصالت و زیرساخت‌های بومی و فرهنگی
قرایی‌مقدم اضافه کرد: کمرنگ‌شدن و سست‌شدن آداب، فرهنگ و سنن بومی و ملی حاصل از مدگرایی افراطی، کیان و کانون جامعه را به مخاطره می‌اندازد.
این جامعه‌شناس در ادامه ضمن اشاره به راه پیشگیری از این امر گفت: در واقع برای پبشگیری از این آسیب باید در کنار توجه به نوگرایی، به حفظ ارزش‌ها و سنن بومی و ملی توجه ویژه‌ای مبذول داشت که این امر خطیر وظیفه تک تک افراد جامعه است که به حفظ اصالت و زیر ساخت‌های بومی و فرهنگی بیندیشند.
وی خاطر نشان کرد: در واقع با وجود سابقه کهن مد و مد گرایی در ایران، مدهای موجود در جامعه از سنت‌ها و فرهنگ‌های مختلف بومی از جمله کردی، لری، گیلکی و ترکی تاثیر کمتری پذیرفته و گرایش بیشتری به مدهای غربی دارد و شاید مهم‌ترین عامل آن، ترویج ندادن این فرهنگ‌ها و سنت‌ها در جامعه باشد.
نقش تعیین‌کننده نهادهای فرهنگی و آموزشی
این جامعه‌شناس ضمن اشاره به سابقه 10 هزار ساله مد گفت: مد و مد گرایی از اولین روزهای زندگی با ما همراه بوده و سابقه‌ای 10 هزار ساله دارد و در مجسمه‌های زنان به جای مانده از سومری ها، آثاری از زیور آلات و پوشش‌های تجملاتی یافت شده که گواه این موضوع است.
این آسیب‌شناس اجتماعی تصریح کرد: البته نباید از نقش مؤثر و تعیین‌کننده نهادهای فرهنگی، اجتماعی و آموزشی جامعه در امر آگاه‌سازی جوانان به سادگی گذشت و یکی از اصلی‌ترین نکات و موضوعات مورد توجه در کنترل پدیده مد و نوگرایی، تفهیم جوانان و نوجوانان است.
وی ادامه داد: نباید فراموش کرد بدون روشنگری و آموزش صحیح، روحیه لجبازی در این قشر تحریک و تقویت می‌گردد و افراط در مد گرایی جوانان را به بیراهه می‌کشد.
ارائه مد نباید به شکل دستوری باشد
قرایی‌مقدم خاطر نشان کرد: باید توجه داشت که جامعه نسبت به فعالیتی که دستوری باشد، واکنش منفی نشان می‌دهد اما اگر شخصیت های برجسته مثل نمایندگان مجلس و وزیران و … لباسی جدید را بپوشند دیگر حتی نیازی نیست که برای آن لباس تبلیغ شود، بنابراین ارائه مدها باید به صورت غیر مستقیم عرضه شود و در مورد ارائه مدهای مانتو و چادر هم مخصوصا نباید به شکل دستوری باشد.
این جامعه‌شناس در ادامه به برگزاری نمایشگاه‌های مد در کشورمان اشاره کرد و گفت: برگزاری این نمایشگاه‌ها به هر صورت مفید است اما آیا جامعه و به ویژه نسل جوان به دلیل جوی که وجود دارد از آن استقبال می‌کند؟ گاهی جوانها می ترسند که اگر این مدل جدید نمایشگاهی را بپوشند، مضحکه مردم می‌شوند. پس نیاز به فرهنگ‌سازی و آگاهی‌دهی نیز وجود دارد و البته این امر زمان‌بر خواهد بود.
وی تاکید کرد: باید جو را برای مدل های بومی در کشور مساعد کنیم، به شکلی که لباس ها بعد از نمایشگاه به سرعت وارد بوتیک‌ها شوند و اگر دختر جوانی این لباس‌ها را می‌پوشد، دیگران به او خرده نگیرند.
قرایی‌مقدم ادامه داد: همان‌طور که پیش از این هم به آن اشاره کردم، آموزش يك اصل مهم است و نظام آموزشي كشور مي‌تواند با برنامه‌ريزي‌هاي دقيق از سطح ابتدايي تا دانشگاه و با تاكيد بر پايه‌هاي فرهنگ سنتي ايران، جوانان را با هويت ايراني آشنا كند تا جلوي هرگونه هجمه فرهنگي از بيرون گرفته شود.
اين جامعه‌شناس در پایان تاكيد كرد: به طور کل اصولا مد و نوآوري در جامعه‌شناسي مسئله‌اي مثبت است، چون نشان‌دهنده تغيير و تحولات اجتماعي در يك جامعه پويا و متحرك است. مفهوم مدگرايي و غرب‌گرايي دو مقوله جدا از هم هستند و اصالت فرهنگ ايراني آن قدر قوي است كه از اين بادها درگزند نيست.
مدگرایی خوب است اگر …
مد ها اگر چه عمر کوتاهی دارند، ولی می‌توانند عامل مؤثری در جهت تغییرات اجتماعی مثبت یا منفی باشند. چه بسا یکنواختی رنگ، پوشش، آرایش و سبک زندگی در بلند مدت خستگی به بار آورد. اما نو شدن هم که مخصوصا برای جوانها یک نیاز طبیعی است، باید با جهت و معنادار باشد.
در هر حال فرهنگ‌ها تغییر پذیرند و مدها در تغییرات فرهنگی اثر دارند و این خود بخود بد نیست. اما مهم آن است که به نوگرایی و مد جهت درست داده شود و این کار نخبه های فرهنگی و برنامه ریزان و سیاستگزاران است. غرب هم کاری نکرده جز این که این نیاز نسل جوان به نوگرایی و طبیعت پویای فرهنگ در جوامع بشری را به سود خود و مقاصد فرهنگی و منافع اقتصادیش به کار گرفته است. ما هم می توانیم” اگر “بخواهیم…
در واقع صرف‌نظر از عناصر مثبت و منفی مدگرایی باید به نوگرایی و زایش مداوم فرهنگی اندیشید و در یک کلام در عین پاسخگویی به نیازهای بشر در زمینه پویایی و زیبایی‌گرایی سلیقه او را در لباس و آرایش و طرز زندگی بهبود بخشید و برای تحقق چنین چارچوبی، ارائه طرح‌های نو به نو میتواند ضمن جهت دهی به مد، به تولید و اقتصاد ملی نیز کمک کند.
/انتهای متن/
