“دخیل عشق” از زیباترین کتاب های جهان شمرده شد

سرویس فرهنگی به دخت ؛ منیژه جانقلی/

تعداد نویسندگان زنی که بعد از جنگ قلم به دست گرفتند و از هشت سال رشادت مردان و زنان جنگ نوشتند، بسیار کم است. آن هم ، کتاب هایی با مضامین عالی که هم از نظر تکنیک های داستان نویسی و هم از نظر  پرداخت از قوت بالایی برخوردارند و با فرهنگ ایرانی، اسلامی نیز همخوانی بیشتری دارند.

یکی از این بانوانی که سال هاست برای ثبت حکایت جهاد و شهادت قلم بر دست دارد ” مریم بصیری” است.

مریم بصیری که متولد  1348 است در زمینه های مختلف ادبی، هنری و فرهنگی، فعالیت های وسیعی داشته است. آثار زیادی را هم به چاپ رسانده و هم اکنون سردبیر مجله ” پیام زن” است . اما آخرین رمان هایی که از این نویسنده به چاپ رسیده ” بوی بهشت” و ” دخیل عشق ” است. که رمان ” دخیل عشق” او، از بین تمام کتاب های ایرانی ، برای نخستین بار موفق شد در فهرست زیباترین کتاب های جهان جای بگیرد.

دخیل عشق

” دخیل عشق” سرگذشت زندگی دختری چهل و چهار ساله است به نام صبوره، دختری که تا این سن هنوز ازدواج نکرده و تنها بهانه  او برای مجرد بودن نذر اوست. عهدی که او در جوانی با خود بسته و آن ازدواج با یک جانباز  وخدمت به اوست.

او که دوران جوانی خود را در جبهه های جنگ دفاع مقدس به سر برده است  و با امدادگری وظیفه ی جهادگری را به خوبی ایفا کرده است، بعد از گذشت سال ها از جنگ، هنوز خود را وامدار رزمنده ها می داند و شاید برای جبران همین اندیشه، تمام سال های عمر خود را در آسایشگاه جانبازان مشهد صرف خدمت رسانی به جانبازان می کند. در دوران پرستاری اش، دل به  جانبازی به نام رضا می سپارد؛ اما بعد از شهادت رضا به واسطه خوابی که از او دیده است، تن به ازدواج با رسول می دهد، خواستگاری که همسرش را از دست داده است و حال با مادرپیر و سه فرزندش به سختی زندگی را می گذراند.

صبوره که نماد زنی صبور از نسل دوران دفاع مقدس است، با این که از ادا نکردن نذرش ناراحت است اما بعد از ازدواج درمی یابد رسول، زخم خورده آسیب های جنگ است . اعصاب و روانش به هم ریخته است و بعد از تشخیص پزشکان بنیاد جانبازان، به عنوان جانباز معرفی می شود و آرزوی دیرینه صبوره تحقق می یابد.

نویسنده سعی دارد، در این کتاب شخصیت های آرمان گرایی که متأثر از جنگ هستند و هنوز هم پایبند به اعتقاداتشان، به تصویر بکشاند. صبوره نمادی از زنان و دختران کم توقع، صبور و دردمند اما با روحی قوی و راسخ در برابر سختی ها و ناملایمات است. او با این که بزرگ ترین وخشن ترین  اتفاق زندگی اش، یعنی جنگ را در جوانی تجربه کرده است اما هرگز در برابر کوه مشکلات خم نشده است. تنها جایی که گاهی می تواند از بار سنگین وظایفی که بر دوش اوست بکاهد، راز  ونیاز با خدا و زیارت حرم امام هشتم است وتنها ناراحتی او، عمل نکردن به نذری است که سالها به آن وفادار مانده است.

بوی بهشت

و اما رمان “بوی بهشت”  قصه دل تنگی زنان جوانی است که جنگ همراه زندگی شان را گرفته است. نشستن پای درددل زنان پشت جنگ است  که ناخواسته درد تازیانه دشمن را چشیده اند، اما خالصانه و عاشقانه با مردانشان همراه شده واسطوره باقی مانده اند.آنها نیاز نداشتند سلاح به دست گرفته و رودرروی دشمن مبارزه کنند. صبر، استقامت ومیزان تحمل آنها نشان دهنده مبارزه خاص این گروه از زنان است.

بوی بهشت روایت لحظه به لحظه درد هجران وتنهایی همسران جوان شهداست.  روایتی ساده، بدون حادثه و یکنواخت از زندگی یک زن یا زنانی که حضوری غیرمستقیم اما مؤثردر سال های دفاع مقدس داشته اند. زنانی که با صبر و بردباری رسالتی بزرگ بردوش کشیدند و پرورش دهنده کودکان و مردانی تاریخ ساز بودند.این داستان، به نوعی تصویرگرمشارکت زنان جنگ است. زنانی که درپشت جبهه نقشی خطیر و مفید داشته اند و بدون چشمداشت، قوّت قلبی بودند برای مردانی که برای دفاع رفته بودند.

 دراین اثر -که البته نمی توان آن را رمان نامید زیرا رمان و بیشتر به جهت تعدد شخصیت وپیچیدگی های خاصش  رمان نامیده می شود –ولی می توان آن را درردیف داستان بلند دانست، نه اثری از عشق افلاطونی است و نه حادثه ای پررنگ و پرکشش دیده می شود و نه اندیشه ای خاص به چالش کشیده می شود. عشق دراین داستان، عشق یک زن شرقی خانه داراست .عشق زنی جوان که بیش ازیک ماه با همسرش به سرنبرده واو را همه کس و حامی و مرد خود می داند. خواستۀ این زن از زندگی، خواسته ای است هم چون بیشتر زنانی که به زندگی سنتی خوگرفته اند. آنها طبق رسوم ازدواج می کنند وپس از ازدواج دل می بندند وهمه چیزشان در مرد و زندگی با آنها خلاصه می شود.آنها بدون چشمداشت به فرزند و همسر، مهربانی می کنند وتنها آرزویشان داشتن زندگی آرام با آرزوهای کوچک است . درطرح خطی و مشخص این داستان، نه نشانی از کشمکش و جدال است ونه ماهیت و سرشت انسانی بررسی می شود، آن چه واقعیت این داستان را به ما می نمایاند، استمرار یک زندگی عادی در دهه شصت است. زندگی ای که برمبنای سنت دیرینه ما ایرانیان بنا شده است و امروزه به خصوص درزندگی مدرن وبین جوانان امروزی مرسوم نیست. شاکله رخدادها صبر،احترام به بزرگ ترها، احترام به سنت ها، پذیرش واقعیت وادامه زندگی است.

تصویری از زنان دهه شصت

به طور حتم می توان، بارزترین ویژگی این دو داستان را پرداخت شخصیت زنان دهه شصت دانست. اگر بخواهیم داستان ها را به لحاظ روان شناختی بررسی کنیم، این داستان ها نیز در ردیف داستان هایی قرار می گیرد که قصد کنکاش و روانکاوی شخصیت ها را دارند. به نوعی پرداختن به چراهای زندگی زنان جوان دوران دفاع مقدس ومشکلات و عواقب جنگ. آن هم با کنار هم قراردادن چند زن ازگروه سنی متفاوت با تفکرات و دردمندی های خاص خودشان.

   در ” بوی بهشت” راضیه نماد زنان بسیار جوان وآسیب دیده ازجنگ است. او ماه ها دوری ازهمسر و بالاخره ازدست دادن او را تحمل می کند تا همسرش برای دفاع ازکشور حضور داشته باشد. عزت که زنی میان سال است بیش ازدیگران درگیر این مشکلات می شود، او با جان و دل در بدترین شرایط ازدخترو نوه اش نگهداری می کند و تمام تلاشش را می کند تا راضیه را باردیگر به زندگی برگرداند. سهم او درکمک به جبهه کمتراز رزمنده ای نیست که در صحنه واقعی حضور دارد. پختن آش و فروش آن به نفع رزمنده ها کمترین کاری است که او انجام می دهد. خانم جان که پیرزنی است سرد و گرم چشیده و صبر و تحملش بیش از دیگران است، نمونه ای عینی از زنان دوره خودش  می باشد.او با تمام ناتوانی جسمی در نگهداری از عروس ونوه اش کوتاهی نمی کند. حتی در جمع آوری هدایای مردمی درمسجد فعالیت دارد وخطیرترین کارش روحیه دادن به دیگرزنان به ویژه عروسش است. مرضیه خواهر کوچک تر راضیه هم که محصلی بیش نیست، به نوعی نقش خود را در کمک به رزمنده ها با اهدای خون ایفا می کند.

 هرکدام ازاین زنان نقشی سازنده در پشت جبهه دارند. نقشی که در حضور و دفاع مردان در  صحنه جنگ بی تأثیر نیست.

 رمان «دخیل عشق» از سوی نشر عصر داستان و «بوی بهشت» توسط نشر روزگار، منتشر شده است.

 /انتهای متن/