شرح صدر یعنی گسترش افق عقل
و این بار میهمان آیه ای دیگر از قرآنیم که از شرح صدر(گشادگی سینه) می گوید واز تنگی سینه می گوید. این دو یعنی چه؟
سرویس فرهنگی به دخت/
سوره الأنعام (6): آيه 125
فَمَنْ يُرِدِاللَّهُ أَنْ يَهْدِيَهُ يَشْرَحْ صَدْرَهُ لِلْإِسْلامِ وَ مَنْ يُرِدْأَن يُضِلَّهُ يَجْعَلْ صَدْرَهُ ضَيِّقاًحَرَجاً كَأَنَّمايَصَّعَّدفِي السَّماءِكَذلِكَ يَجْعَلُ اللَّهُ الرِّجْسَ عَلَى الَّذِينَ لايُؤْمِنُونَ
خداوندهركه را بخواهد هدايت كند،سينهاش را براى (پذيرش) اسلام مىگشايد و هر كه را (به خاطراعمال و خصلتهاى خلافش) بخواهد گمراه كند،سينهاش را (از پذيرفتن ايمان) سخت قرار مىدهد،گويا به زحمت درآسمان بالا مىرود. خداونداينچنين پليدى (كفر) را بر كسانى كه ايمان نمىآورند قرار مىدهد.
نكتهها:
رسول خداصلى اللَّه عليه وآله فرمود: نشانهى شرح صدر چند چيزاست: «الانابةالى دارالخلود والتجافى عن دارالغرور والاستعداد للموت قبل نزول الفوت» توجّه و گرايش خاضعانه به سوى آخرت و دورى از دنياى حيلهگر وآمادگى براى مرگ قبل از آنكه فرصت را از دست بدهد. «1»
امام سجادعليه السلام نيز درشب 27 رمضان دعايى راكه متضمّن همين خواسته است،مكرّر مىخواند. «2»
مراد از هدايت و ضلالت الهى، فراهم كردن اسباب هدايت براى شايستگان و از بين بردن اسباب، براى نااهلان است.
منظور از «صدر»،روح و دل است. مراداز شرح صدر، گسترش افق عقل و فكر و بلندى روح، براى پذيرش حقّ و هدايت است و اين نيازمند گذشتن از هوسها و تمنيات دل است.
آنكه شرح صدر نداشته باشد،همواره درلاك خود مىماندو بيرون نمىآيد. نتيجهى شرح صدر،بصيرت و نورانيّت همراه با قلب رقيق و حقپذير است.
اين آيه يكى از معجزات علمى قرآن است كه عوارض صعود به آسمان را بيان كرده و مىفرمايد: كسى كه حاضر به پذيرش حقّ نگردد، روحش تنگ و كم ظرفيت مىشود، همانند كسى كه مىخواهد به آسمان برود كه به علّت سنگينى و فشردگى هواو نبوداكسيژن،سينهاش تنگ وتنفّسش سخت مىشود.
امام رضاعليه السلام فرمود: نشانهى سعه صدر، تسليم خدا بودن، اطمينان به او داشتن و دلگرم شدن به وعدههاى الهى است و نشانه ضيق صدر، ترديدواضطراب است. «3»
از سنّتهاى الهى آن است كه براى پاكدلان حقپذير، شرح صدر قرار دهدو لجوجانِ گريزان از ايمان را گرفتار سلب توفيق و رجس سازد.
حضرت موسى همين كه مأمور تبليغ شد، در اوّلين دعاى خوداز خداوند خواست: «رَبِّ اشْرَحْ لِي صَدْرِي» «4» ولى پيامبر اكرم صلى اللَّه عليه وآله بدون درخواست، خداوند به او سعهى صدر عطا كرد. «أَلَمْ نَشْرَحْ لَكَ صَدْرَكَ» «5».
پيامها:
1 قبول حق، ظرفيّت وزمينه درونى مىخواهد. «يَشْرَحْ صَدْرَهُ لِلْإِسْلامِ»
2 شرح صدر،موهبتى الهى است. «يَشْرَحْ صَدْرَهُ لِلْإِسْلامِ»
3 خروج از مدار فطرت و عقل،عامل خفقان و تنگى روح و روان مىگردد.
«يَصَّعَّدُ فِي السَّماءِ»
4 منحرفان هر چندبه ظاهر، خودرادر گشايش و آرامش ببينند، ولى درواقع گرفتارتنگناها فشارند. «ضَيِّقاًحَرَجاً»
5 بىحوصلگى وكم ظرفيّتى، نوعى رجس وپليدى روح است. «يَجْعَلْصَدْرَهُضَيِّقاً») … ( «الرِّجْسَ»
6 كسى كه به حقّ ايمان نياورد، بهتدريج آلوده مىشود. «كَذلِكَ يَجْعَلُ اللَّهُ الرِّجْسَ عَلَى الَّذِينَ لايُؤْمِنُونَ»
تفسيرنور،ج3،ص:348
/انتهای متن/
