طلاق بر مبنای عسر و حرج زن
امروزه عسرو حرج یکی از مواردی است که زنان به استناد آن در دادگاه، تقاضای طلاق می کنند .به این معنی که هرگاه ادامه زندگی برای زن موجب مشقت شدید باشد و شوهر زن را طلاق ندهد ، قاضی شوهر را مجبور به طلاق می کندو اگر شوهر علی رغم حکم قاضی از طلاق خودداری کند ، قاضی یا وکیل او به نمایندگی قانونی از شوهر، زن را طلاق میدهد. تشخیص اینکه ادامه زندگی برای زن غیر قابل تحمل است ، با قاضی است.
سرویس اجتماعی به دخت؛ الهام آخوندان/
در لغت عسر در مقابل یسر به معنای تنگی و دشواری، تنگدستی، فقر و تهیدستی و «حرج» نیز در معنایی مشابه عسر یعنی تنگدستی و سختی، تنگدل شدن و به کار در ماندن است.
ماده 1130 قانون مدنی نیز یكی از موادی است كه به زن حق درخواست طلاق از محكمه را داده است. این ماده بدون قید کردن به شرط یا حالت خاص، معیار «عسروحرج» را به عنوان مفری برای رهایی زن در نظر گرفته است.
البته هر مشقت و ضرری عسر و حرج به شمار نمی آید، عسر وحرج عبارت از ضرر و مشقت شدید یا فاحش است که عادتأ قابل تحمل نیست. مرحوم ملا احمد نراقی در این خصوص می فرمایند:
بسیاری از تکالیف بالطبع با مقداری سختی و مشقت همراهند، آنچه نفی گردیده است، عسرو حرج مازاد بر سختی و مشقت طبیعی تکلیف است و ملاک آن طاقت متوسط مردم در حالت متعارف و عادی است. یعنی در حالتی که مبرا از مرض و عذر باشد. با این وصف مرجع تعیین معنای عسر وحرج عرف است.
طبیعی است که بله گفتن و آغاز زندگی مستلزم قبول مسئولیت و محدویت هایی برای زنان می باشد . بنابراین محدودیت هایی که به طور طبیعی برای زنان ایجاد می شود ، در راستای حفظ این پیوند و مصلحت خانواده به معنی مشقت شدید نمی باشد.اما مصادیق عسر و حرج چه می باشد؟
اختلاف سلیقه ها در تشخیص عسر و حرج و مسکوت ماندن ماده 1130 قانون مدنی موجب شد مقنن در فکر چاره به تصویب طرح الحاق یک تبصره به ماده 1130 روی آورد. این تبصره در نهایت در 29/4/81 به تصویب مجمع تشخیص مصلحت نظام رسید.
این تبصره بیان می کردکه: عسروحرج موضوع این ماده عبارت است از به وجود آمدن وضعیتی که ادامه زندگی را برای زوجه، با مشقت همراه و تحمل آن را مشکل سازد. بنابراین موارد ذیل در صورت احراز توسط دادگاه صالح از مصادیق عسروحرج محسوب می گردد:
- ترک زندگی خانوادگی توسط زوج حداقل به مدت شش ماه متوالی یا 9 ماه متناوب در مدت یک سال بدون عذر موجه.
- اعتیاد زوج به یکی از انواع مواد مخدر یا ابتلای وی به مشروبات الکلی که به اساس زندگی خانوادگی خلل وارد آورد و امتناع یا عدم امکان الزام وی به ترک آن در مدتی که به تشخیص پزشک برای ترک اعتیاد لازم بوده است. در صورتی که زوج به تعهد خود عمل ننماید یا پس از ترک، مجدداً به مصرف مواد مذکور روی آورد، بنا به درخواست زوجه طلاق انجام خواهد شد.
- محکومیت قطعی زوج به حبس پنج سال یا بیشتر.
- ضرب و شتم یا هرگونه سوء رفتار مستمر زوج که عرفاً با توجه به وضعیت زوجه قابل تحمل نباشد.
- ابتلاء زوج به بیماریهای صعب العلاج روانی یا ساری یا هر عارضه صعب العلاج دیگری که زندگی مشترک را مختل نماید.
موارد مندرج در این قانون مانع از آن نیست که دادگاه در سایر مواردی که عسروحرج زن در دادگاه احراز شود حکم طلاق صادر نماید.»
در مجموع اهم مصادیق عسرو حرج را ناشى از سه عامل مى توان دانست:
عوامل طبیعى
- مانند اعتیاد
- عقیم بودن مرد
- جلوگیرى از بچه دار شدن
عوامل خارجى
- حبس طولانى
- غیبت طولانى و ترک خانواده..
عوامل شخصى
- استنکاف از پرداخت نفقه
- سوء معاشرت
- زناشویى غیرمتعارف
- اکراه شدید
- اختلاف سنى زیاد
- ازدواج مجدد بدون رضایت همسر اول
- جنون در صورتى که از موارد فسخ نباشد
- عدم رعایت شغل متناسب با حیثیت خانوادگى زوجه
- عقیم بودن مرد و بچه دار نشدن در طول 5 سال و دهها یا صدها مورد دیگر مى تواند از مصادیق عسر و حرج به حساب آید.
علاوه بر این که دادگاهها این حق را خواهند داشت که هر کارى که انجام دادنش براى زوجه سخت و شاق وعادتاً غیرقابل تحمل باشد را از مصادیق عسر و حرج داشته و او را مطلقه نمایند.
در مجموع این قانون هم براى دادگاهها راه گشا و هم زنان را از سردرگمى قبلى بیرون آورده و تا حدودی از برخورد سلیقه اى قضات جلوگیرى و آن را قانونمندکرد. البته این نکته را نباید فراموش نمود که مصادیق عسر و حرج در زمانها و مکانهاى متفاوت متغیر است .
/انتهای متن/
