کتابخوان کردن بچه ها راه دارد

سرویس اجتماعی به دخت/

در عصر انفجار اطلاعات که کودکان و نوجوانان با حجم عظیمی از اطلاعات روبرو هستند، هدایت و ساماندهی این دانسته ها اهمیت بسیار زیادی دارد. کارشناسان معتقدند در این دوره، تنها پناهگاه امن کودک و نوجوان می تواند کتاب باشد. اهمیت این موضوع چنان بالاست که در حال حاضر دغدغه ی بسیاری از کشورهای در حال توسعه، کتابخوان کردن کودکان و نوجوانان است.

ترویج کتابخوانی دو بعد خرد و کلان دارد. بخش کلان که شامل سیاستگذاری ها و برنامه ریزی هاست برای ترویج این فرهنگ. اما بخش خرد این جریان، خانواده ها هستند، یعنی خود ما. بنیان  اولیه کتابخوانی در سنین کودکی در همین نهاد خانواده شکل می گیرد و اگر این اتفاق در درون خانواده و در سن کم نیفتد، هرگز در بزرگسالی نخواهد افتاد.

در این مورد، مادران نقش مهمی دارند. یکی از ساده ترین راه ها برای کتابخوان کردن بچه ها ، آشنا کردن آنها با مراکز فرهنگی فعال در زمینه کتابخوانی است. «کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان» یکی از دم دست ترین و مجهزترین  این مراکز است.

کانون کجاست و چه می کند؟

با این که گرد میانسالی بر سر «کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان» نشسته و بیش از 47-48 سال عمر دارد، اما هنوز جوان است و شاداب و آماده به خدمت به کودکان .

کانون یک شرکت دولتی وابسته به وزارت آموزش و پرورش است که در سال 1344 تاسیس شده است. وظیفه ی اصلی این نهاد، رشد و پرورش استعدادها و خلاقیت های هنری و ادبی کودکان و نوجوانان است.

کانون پرورش فکری دارای یک مجمع عمومی است که در راس آن رییس مجمع یعنی وزیر آموزش و پرورش قرار دارد و اعضای این مجمع وزرای فرهنگ، ارتباطات و فناوری اطلاعات، اقتصاد و رییس سازمان صدا و سیما و معاون برنامه ریزی ریاست جمهوری هستند.

در حال حاضر، فعالیت های کانون به دوطریق انجام می شود و در حال پیگیری است: 1- تولیدات شرکت 2- فعالیت ها

تولیدات کانون

تولیدات کانون چند وجه دارد. از فیلم و سینما گرفته تا کتاب و سرگرمی های کودکانه و نرم افزار و اسباب بازی و نوار و موسیقی.

به گفته کیان جوادی، مسئول روابط عمومی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، این مرکز تلاش کرده در همه ی زمینه ها فعالیت های مثمر ثمری داشته باشد که در این سال ها به موفقیت های چشمگیری هم دست پیدا کرده است.

در حال حاضر نزدیک به 870 مرکز فرهنگی هنری وابسته به کانون در سراسر کشور وجود دارد که در هر مرکز حدود 40 نوع فعالیت انجام می شود. در گذشته به این مراکز فرهنگی هنری، کتابخانه های کانون گفته می شد ولی در حال حاضر به دلیل توسعه ی فعالیت های فرهنگی و هنری در این مرکزها، دیگر لفظ کتابخانه گویای کارکرد این مکان ها نیست.

در مراکز فرهنگی و هنری علاوه بر فعالیت های مرتبط با کتاب، کارهای فرهنگی، هنری، نمایش فیلم، اجرای تئاتر، نقاشی و … هم انجام می شود.

جوادی معتقد است مهمترین کار کانون، ارتباط مربی با بچه هاست. در مراکز فرهنگی هنری وابسته به کانون، مربیانی فعالیت می کنند که وظیفه شان ارتباط فعال و مستمر با کودکان است و رودر رو و چهره به چهره با کودکان و نوجوانان کار می کنند.

کتابخانه پستی، کتابخانه سیار

کتابهای کانون پرتیراژند. سالی چندین میلیون جلد کتاب در انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوان به چاپ می رسد. برای این که این که این کتاب ها در دسترس بچه ها باشد، کانون فعالیت های زیادی انجام می دهد.

فعالیت های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، مختص کلانشهرها نیست؛ بلکه سعی شده در مناطق محروم و شهرهای کوچک هم فعالیت ها به همان کیفیت در حال پیگیری باشد.

مسئول روابط عمومی کانون پرورش فکری می گوید که برای مناطق محروم فکرهای خاصی شده؛ می گوید در جاهایی که نتوانیم بصورت ثابت مرکز دایر کنیم، از مراکز سیار استفاده می کنیم.

مراکز سیار کانون ماشین های بزرگی هستند که مانند کتابخانه ساخته شده اند، پر از کتاب. این ماشین ها در مناطق روستایی و شهرهای کوچک و مناطق محروم فعالیت و جای خالی مراکز ثابت را برای کودکان و نوجوانان آنجا پر می کنند.

یکی دیگر از فعالیت ها برای مناطق دورتر و محروم تر، طرح کتابخانه های پستی است. کودکانی که عضو این کتابخانه ها هستند، هر دوره دو کتاب از طریق پست دریافت می کنند. دو کتاب برایشان در یک پاکت قرار داده و پست می شود و بچه ها پس از خواندن، کتابها را در همان پاکت می گذارند و بدون این که هزینه ای بپردازند آن را دوباره به پست تحویل می دهند و کتاب به کانون بازمی گردد.

ویژگی این طرح از نظر کیان جوادی، فرم نظرسنجی و اظهارنظری است که هر دفعه از بچه ها جمع آوری می شود. در این فرم بچه ها می توانند نظرات شان را درباره کتابهایی که خوانده اند، بنویسند و کانون از این طریق می تواند بازخوردهای طرح را بررسی کند.

این طرح در حال حاضر 250 تا 300 هزار کودک را در سراسر کشور پوشش می دهد.

خدمات یا رایگان یا نزدیک به رایگان

جامعه هدف کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، بچه های 6 تا 16 سال هستند. البته کانون برای کودکان زیر شش سال هم برنامه هایی دارد که این برنامه ها شامل کارگاه های هنری، نقاشی، سفالگری، کلاژ و غیره است و شهریه دارد. اما برای جامعه هدف اصلی، فعالیت ها و خدمات کانون عمدتا رایگان یا نزدیک به رایگان است.

جوادی می گوید: «چون بخشی از جامعه ی هدف ما از مناطق محروم و شهرهای کوچک هستند، هزینه ی بسیار کمی دریافت می کنیم. مثلا 5 تا 10 هزار تومان که در برخی مناطق همین مبلغ هم اخذ نمی شود. هدف از تعیین همین شهریه پایین هم این بوده که بچه ها قدر اتفاقی که دارد می افتد را بدانند و آن را بی ارزش تلقی نکنند.»

 

بازخوردها و نتایج

با این که معمولا از کارهای فرهنگی و کیفی نمی توان آمار کمی درآورد، اما بازخوردها و نتایج حاصله در طول سالهای فعالیت کانون نشان دهنده تاثیر قابل اعتناییست.

به اعتراف بسیاری از کارشناسان و فعالان حوزه ی فرهنگ، کودکانی که در مراکز کانون فعالیت می کنند به مرور از ویژگی ها و مهارت ها و توانایی های خاصی بهره مند می شوند که این مهارت ها حتی باعث می شود در حوزه درسی نیز موفق تر باشند.

مسئول روابط عمومی کانون می گوید: «بچه های عضو کانون همواره در حوزه ادبیات، شعر و هنر پیشتاز هستند. حتی در بین نویسندگان مطرح، هنرمندان تئاتر و سینما و حتی در مقامات ارشد کشوری، هستند کسانی که عضو کتابخانه های کانون بوده اند و به خاطر این موفقیت، مدیون کانون هستند.»

او با اشاره به موفقیت های بچه های عضو کانون در جشنواره های داخلی و خارجی، بر نقش کانون در تغییر مسیر زندگی و بینش کودکان تاکید می کند: «یک نگاه مختصر به موفقیت اعضای کانون در جشنواره های مختلف، نشان دهنده تاثیرگذاری این مرکز در زندگی بچه هاست. برای مثال بچه های کانون در مسابقات نقاشی خارجی مثل ژاپن، مجارستان، چین و هند و … همیشه جزو نفرات برتر هستند.»

فعالیت های دیگر

یکی از عمده ترین فعالیت های کانون بعد از کتاب، تمرکز بر بخش سینماست. کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در بخش سینما و جریان سازی در سینمای ایران، فعالیت های چشمگیری انجام داده است و همواره فیلمهای تولیدی این کانون در ایران و فستیوال های جهانی، هم در بخش فیلم کوتاه، هم فیلم بلند و هم انیمیشن شاخص بوده اند.

به گفته مسئول روابط عمومی کانون پرورش فکری، کارگردانان مطرح کشور از جمله کیارستمی، مهرجویی، تقوایی، پور احمد و بیضایی کار سینمایی شان را با کانون شروع کرده اند.

در تئاتر کودک هم این مرکز فعالیت هایی داشته و از نظر کارشناسان، تئاتر کودک کشور مدیون فعالیت های کانون در این زمینه است.

از دیگر فعالیت های کانون می توان به برگزاری جشنواره های متعدد اشاره کرد. کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برای این که تصویری از فعالیت های انجام شده به مردم ارائه دهد، در هر سال جشنواره های مختلفی برگزاری می کند. هدف از برگزاری بعضی از این جشنواره ها هم این است که از آن عرصه ی خاص فرهنگی و هنری که موضوع جشنواره است، حمایت های ویژه ای صورت بگیرد.

جشنواره هایی مثل یک هفته با کانون که در مهرماه هر سال برگزار می شود، جشنواره کتاب کودک و نوجوان، مطبوعات کودک و نوجوان، جشنواره بین المللی قصه گویی، جشنواره پویانمایی، جشنواره عروسکی تهران و جشنواره های استانی، نمونه هایی از فعالیت کانون در این زمینه هستند

برنامه های پیش رو

موفقیت های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان زیاد و چشمگیر است . کسب مقام در جشنواره های معروف کتاب ایرانی و خارجی از جمله کتاب سال جمهوری اسلامی ایران، کتاب سال شهید غنی پور، جشنواره های خارجی مانند فرانکفورت و بولونیا نمونه هایی از موفقیت کانون در سال اخیر است.

یکی از فعالیت های موفق کانون، پروژه نوجوان امروز است. این پروژه سومین سال عمر خود برا می گذراند و تمرکز آن روی حوزه انتشار رمان های تالیفی نوجوانان است. در گذشته این عرصه با خلا زیادی روبرو بود و نوجوانان کتاب های مناسبی نداشتند. برای شروع، فراخوانی در سراسر کشور پخش شد و از نویسنده های کشور دعوت به عمل آمد. در حال حاضر نزدیک به 80-90 نویسنده در کشور برای این پروژه فعالیت می کنند و تا کنون نزدیک به 50 کتاب در این مجموعه منتشر شده است.

از برنامه های پیش رو و آتی کانون می توان به پیگیری همین رمان نوجوان اشاره کرد. همچنین بناست پروژه های سینمایی بر اساس رمان های نوشته شده بیشتر شوند.

در زمینه ترجمه ی نوجوان هم گروهی انتخاب شده اند و به دنبال آثار خوب در دنیا برای ترجمه و انتشار هستند.

در عرصه موسیقی و شعرو نمایشنامه ی کودک و نوجوان نیز فعالیت های قابل توجهی در دست انجام است و برنامه ریزی هایی برای آینده انجام شده است.

اما مهمترین برنامه ی پیش روی کانون برای آینده، توسعه کتابخانه هاست. به گفته مسئول روابط عمومی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، در حال حاضر این 870 مرکز کفاف کودکان و نوجوانان 6 تا 16 ساله را نمی دهد و این رقم با استانداردهای جهانی فاصله ی زیادی دارد. در حال حاضر تعداد کتابخانه ها 50-60 عدد است که  تا پایان برنامه پنجم توسعه این تعداد به 200 خواهد رسید.

چگونه کودک مان عضو کانون شود؟

 کودکان 6 تا 16 ساله می توانند با داشتن یک معرفی نامه از مدرسه، دو قطعه عکس، شناسنامه و پرداخت وجه ناچیز در کانون عضو شوند.

کودکان پس از ثبت نام ، بر اساس معیارهای مختلف از قبیل این که جنسیت شان چیست، سن شان چقدر است،  چه قدر وقت آزاد بیشتری دارد و … می تواند از برنامه ی زمان بندی شده کانون و فعالیت های در نظر گرفته شده استفاده کنند.

پس اگر همین فردا هم مادری کودکش را به کانون ببرد، می تواند عضوش کند.

مادران بدانند که اگر به دنبال معجزه در حال و آینده ی کودک شان هستند، از کتاب و کتابخوانی و تشویق او به خواندن کتاب باید شروع کنند؛  معجزه ای که خیلی زود، مسیر زندگی کودک و سرنوشت او را عوض خواهد کرد.

زهرا مهاجری/ انتهای متن/