چرخ خیاطی وارد می شود

فاطمه قاسم آبادی/

بارتلمی تیمونیه فرانسوی را اولین کسی می دانند که در سال 1830 چرخ خیاطی را اختراع کرد. در آن زمان دوزندگان هموطن او که خیال می کردند با این اختراع جدید کار و کاسبی آنها کساد خواهد شد، شبانه به خانه او ریخته و اختراع او را آتش زدند اما ایده ساخت ماشین دوزندگی چیزی نبود که از ذهن ها برود.

چرخ خیاطی همه گیر می شود

سال‌ها بعد در 1845 میلادی اما بار دیگر ماشین‌های دوخت و دوز این بار در امریکا توسط دو مخترع با نام “آیزاک سینگر” و “الیاس هاو”که هر یک مدعی بود زودتر به این اختراع رسیده است، به ثبت رسید. این بار چرخ خیاطی که شبیه مدل های امروزی بود به سرعت همه گیر و در همه جای جهان به کار گرفته شد.

چرخ خیاطی ازاقلام جهیزیه شد

با این حال ورود چرخ خیاطی به ایران که سرعت و کیفیت کار خیاطی را چندبرابر می‌کرد تا زمان مظفرالدین شاه و سفر او به فرنگ صورت نگرفت.حتی پس از آنکه شاه این اختراع فرنگی را به همراه یک خیاط قفقازی به تهران آورد تا لباس درباریان توسط آن دوخته شود، هم مردم با این باور و شایعه که پارچه با چرخ خیاطی جویده می شود و دوام آن کم می‌شود، چندان اقبالی به آن نشان نمی دادند.

 آن زمان کسی نمی دانست که این اختراع روزی چقدر کارآمد می شود. سهولت و سرعت این اختراع جدید باعث شد چرخ خیاطی جای خود را در زندگی ایرانی به راحتی باز کند تا آنجا که در کمتر از صد سال به یکی از وسایل منزل و اقلام جهیزیه دختران دم بخت تبدیل شد.

شغل خیاطی در دوره ی قاجار

شغل خیاطی از پیشه های قدیمی در تهران و روزگار قاجار بود که تعداد بسیاری از افراد به این پیشه روی آورده بودند. خیاط به کسانی گفته می شد که در کار دوخت و دوز البسه از زنانه و مردانه دست داشتند و در دارالخلافه به سه صورت انجام می شد:

• دوزندگان رسمی که دکان و تشکیلاتی داشتند و لباس ها را طبق الگو می دوختند و مشتریان آن اعیان، اشراف، رجال، پسر حاجی ها و فکلی نماها بودند.
• خیاطان بازاری که محل کارشان در بازار دوخته فروشی ها (سرای امیر) بود و البسه بازاری تهیه می کردند و در اختیار مردم می گذاشتند. این لباس ها به نسبت ارزان تر بود و هر کسی به بازار می رفت، هر لباسی را که اندازه اش بود با قیمت ناچیزی می خرید.

• زن های خانه دار که خیاطی بلد بودند و برای اهل خانه خود لباس می دوختند ، اضافه وقت شان را به دوختن لباس های اشخاص غریبه اختصاص می دادند.

در هر صورت خیاطی، کاری سخت به شمار می آمد که در قبال کار زیاد، دستمزد اندکی دریافت می شد و در آن ایام کمتر خیاطی را می شد پیدا کرد که دارای قیافه ای بشاش باشد چه کسی که با چرخ کار می کرد و چه آنکه چرخی نداشت.

کار زیاد ، مزد کم

خیاطان به تلافی اجرت کم شان، حیله های مختلفی را به کار می بردند از آن جمله که عده ای از آنها ابتدا پارچه مشتری را قیچی می زدند و آن هنگام هرچقدر که زورشان می رسید اجرتش را دریافت می کردند و مشتری را گیر می انداختند و یکی دیگر آنکه از مشتری پارچه زیادی مانند یک توپ پارچه می خواستند که با این کار از پارچه های مردم سرقت می کردند. متاسفانه در این دوره به قدری چنین کارهایی رواج پیدا کرد که باعث شد ضرب المثل های بسیاری در این مورد ( دزدی خیاطان از پارچه ) روی زبان ها بیفتد.

چرخ های خیاطی جدید رواج یافت

گرچه اولین چرخ خیاطی در ایران توسط مظفرالدین شاه از سفر فرنگ آورده شد، اما سال‌ها طول کشید تا این اختراع جدید جای دوخت و دوز به روش سنتی را گرفت و فراگیر شد. حتی همانطور که گفته شد در خود دربار هم این اختراع مورد استقبال قرار نگرفت.

ولی با مرور زمان و رفع مشکلات این چرخ های کار راه انداز، مردم و خیاطان تمایل به استفاده از این چرخ های قدرتمند و کارآمد پیدا کردند و حاصل این استفاده، تولیدات انبوه و لباس هایی با دوام بسیار بالا بود.

قسمت دوم( از متد کلاسیک فرانسوی تا تولید انبوه )

/انتهای متن/