مردی که  مهريه بالاتر از توان خود را می پذیرد، حكم مهجور را دارد

سوالاتی از این دست، محور گفت وگویی بود که با دکتر فرزانه اژدری در مورد موضوع مهریه داشتیم.

– ابتدا توضیحی در مورد مفهوم مهريه بفرماييد.

-. مهريه يا صداق كه مترادف عربي آن است به اين معني ست كه مرد طالب ازدواج با دختر، براي نشان دادن مهر و محبت و همچنين صداقت خود و براي جلب رضايت او مبلغي را تعيين مي كند تا به اوبپردازد.البته براي عقد دايم تعيين مهريه واجب نيست . يعني نبود مهريه موجب باطل شدن عقد دايم نمي شود بر خلاف عقد موقت كه در اين نوع از عقد چون زن نفقه ندارد و مرد و زن مي توانند هر وقت كه بخواهند بذل مدت كنند،مهريه اي كه گذاشته مي شود ،مهريه  ي حال است . يعني قبل از زناشويي بايد مبلغ مهريه پرداخت شود تا زن بعد از اتمام زمان عقد و در وقت عده تامين مالي باشد .

اما در عقد دايم یک خانم ممکن است اصلا مهريه نخواهد يا مبلغ بسيار كمي را تعيين كند كه اين موجب بطلان عقد نمي شود. ولي اگر مردمبلغی را برای مهریه قبول كند، طبق دستور قرآن مي بايد آن را بپردازد و به اندازه ي ارزني هم از آن كم نکند.

– یعنی مهریه زن که مرد قبول کرد بپردازد، از دیون اوست؟

بله و از ديون ممتازه است. يعني در صورت فوت مرد، اگر متوفي طلبكاراني داشته باشد،اول مبلغ مهريه ي زن را از ماترك او جدا مي كنند و بعد از مبلغ باقيمانده طلب طلبكاران پرداخت مي شود.

– عده ای معتقدند باید مرد مبلغ مهريه را همان اول که عقد صورت گرفت، نقدي به زن بدهد تا زن با آن مخارج عروسي وهم جهيزيه را تهيه كند . آيا اين نظربا شرع و قانون مطابقت دارد؟

شايد اين راهكاري باشد براي تسهيل ازدواج . در ازدواج حضرت زهرا و حضرت علی هم همین طور بود. یعنی پیامبر اکرم تنها دارایی قابل فروش علی(ع)  را که یک زره بود، فروخت و با پول آن هم مراسم ساده عروسی را راه انداخت هم اثاث البیت را که آن هم مختصر و مفید بود، تدارک دید. برای زمان ما هم اگر گفته شده مرد اول مهريه را بدهد، شايد به اين خاطر است كه در اين صورت  ضمن اداي دين مرد، خانواده دختر با توان واقعي او روبرو مي شوند و در نتيجه شكل درست ازدواج اتفاق مي افتد، بدون تاثير بسيار بد ماديات در اين امر آسماني.

اما آن چه مسلم است به لحاظ شرعی و قانونی از زمان امضاي عقد ازدواج، نفقه زن بر مرد واجب است حتي اگر دختر در منزل پدر باشد. تهيه بيت و اثاث البيت هم به عهده مرد است. پس تعیین مهریه در عقد دائم واجب نیست ولی اگر تعیین شد، پرداختش واجب است. آنچه مهم تر است نفقه خانم بعد از عقد است که به عهده مرد است ,وپرداختش واجب است.

– البته الان عملا در جامعه ما رسم ها و سنت ها جور دیگریست. مهریه که حتما تعیین می شود، خیلی هم سنگین و زیاد و از آن طرف جهیزیه را هم که همان اثاث البیت است، دختر می آورد و آن هم معمولا سنگین و زیاد.این با روح احکام اسلام و قانون مطابقت دارد؟

ببينيد قوانين حقوقي ما بر اساس فقه جعفريست پس با نص قران برابر است. اما سنت ها و آداب و رسوم گاهی نه با قانون مطابقتی دارد و نه با فقه و دستور قرآن البته خلاف شرع نیست اما از سبک زندگی اسلامی فاصله زیاد دارد. الان متاسفانه رقم مهريه در جامعه ما ابزار تشخص شده است. ازآن طرف جهیزیه های سنگین با تجملات زیاد باب شده. مراسم ازدواج هم که با تشریفات و ریخت و پاش های بدی همراه است. هیچ کدام از اینها با روح حاکم بر احکام اسلام که دنبال این است که اصل ازدواج آسان و راحت باشد و آن را بیشتر از مادیات می خواهد با معنویات گره بزند، همخوانی ندارد. اگر در موارد مختلف که به ازدواج مربوط است، آنچه شرع و قانون گفته، مدنظرباشد و رعايت شود ديگر اين ريخت و پاش ها و زياده خواهي ها به وجود نمي آيد. در این صورت در موضوعی مثل مهریه از مردان همان انتظاری مي رود كه در توان شان است. ديگر نه مهريه ها ي سنگين مطرح مي شود و نه جهيزيه هاي آن چناني رواج پيدا مي كند و براي گذران اين امور ،جامعه دچار چشم و هم چشمي و روند تصاعدي ومنفي نمي شود. به عبارتي زندگي ها به نقد نزديك مي شود نه نسيه. مردان مجبور نمي شوند تا بابت تامين مخارج عروسي در سالن هاي آنچناني و الباقي مخارج دچار تکلف و زحمت شوند و خود را براي مدت هاي مديد مقروض و بدهكار سازند و از آن طرف موجبات آه و حسرت جوانان طالب ازدواج را فراهم كنند.

– به لحاظ شرعی این مهریه های سنگین چه صورتی دارد؟
منظور شرع و قانون از مهريه يك مبلغ متعادل و متعارف است. اگر مردی در رودربايستي و با معذورات مبلغ مهريه را بپذيرد،عقدش باطل است. چرا كه اگر مرد با پذيرش مبلغ بالاي مهريه ، ديني را قبول كند كه نه بالفعل و نه بالقوه تا پايان عمر قادر به اداي آن نباشد،حكم مهجور را دارد.

– خيلي از خانواده ها معتقدند مبلغ مهريه دخترشان بايد در شان دختر و سطح زندگي او باشد. این حرف چقدر درست است؟

آن چيزي كه بايد در شان دختر باشد نفقه است كه دختر به لحاظ مالي بايد با کسی هم شان با خانواده پدري ازدواج كند نه مهریه. مهریه باید متناسب با استطاعت مرد باشد. البته در مورد نفقه هم ممکن است دختری شرایط مالی یک پسر را که از خانواده او پایین تر است قبول کرده باشد که در این صورت دیگر نمی تواند به او ایراد بگیرد که چرا شرایطی مثل شرایط خانواده پدری برای من مهیا نکردی.

– درمورد پرداخت مهریه فکر می کنید چه می شود کرد که هم مهریه به عنوان یک دین مرد نسبت به زن ادا شود و هم هیچ مشکلی در ادای آن برای مرد پیدا نشود؟
در این مورد يك راه حل ساده وجود دارد و آن اينكه مرد به تدريج بسته به توان خود اين مبلغ را به زن بپردازد. مثلا يك حساب بانكي باز كند به نام مهريه و هر ماه مبلغي را در آن بريزد. در اين صورت هم دینش را ادا کرده و هم صداقت و محبتش را به همسرش ثابت كرده  که در جلب محبت زن نسبت به مرد و حسن ظن نسبت به او اثر خیلی مثبتی دارد. ضمن اینکه وقتی زن مهریه اش را می گیرد، بنوعی از لحاظ مالی مستقل شده و اختيار استفاده از مالش را خواهد داشت که خود این هم قطعا در بهبود روابط بین زن ومرد خیلی موثر است .البته در صورت پرداخت قسطي مهريه نفقه همچنان به زن تعلق مي گيرد و مرد نبايد به اين بهانه نفقه را قطع كند.یعنی زوج به دلیل پول داشتن زوجه دیگر ایشان رت در مضیقه وسختی معیشت قرار دهد.

– ما با یک موضوع دیگر هم در مورد مهریه مواجهیم. چرا بعضی خانمها مهریه شان را به اجرا می گذارند؟
زناني كه مهريه خود را در حين زندگي به اجرا مي گذارند، در نظر مردان زنانی آماده ي طلاق محسوب مي شوند. در حالی که شاید درمواردی احتیاج مالی زن به این مهریه باعث به اجرا گذاشتن آن می شود و یا این که دوست دارد استقلال مالی داشته باشد. یک حسن این که در حالي كه زندگی بخوبی و مسالمت می گذرد،  مردان خودشان مهر همسرشان را بپردازند، همین است که مهریه گرفتن زن را دیگر به حساب آمادگی برای طلاق نمی گذارند.  بويژه آنكه زنان حتي زنان شاغل اگر بخواهند به وظايف همسري و به خصوص مادري بپردازند دست شان نسبت به مردان بسته تر است و محدوديت بيشتري دارند.؟ اینکه مردی بصورت عادی و مثل یک هدیه و با طیب خاطر مهریه زن را در حد وشکلی که استطاعت دارد، به او بدهد، در رسیدن مرد و زن به یک همدلي و همزباني خیلی اثر دارد. این کجا و آن که زن خودش مطالبه مهریه کند و مرد آن را نشانه بی مهری ببیند و مایه جدایی، کجا؟

البته این را که می گوییم در مورد مهريه با اندازه معقول و مناسب است. چون مهریه زیاد و بالا براي مرد همیشه یک ذهنيت تهديد از طرف زن را ایجاد می کند یعنی درست کارکرد برعکس آنچه قرار بوده مهریه داشته باشد. چون اصلا مهریه باید نشانه مهر و صداقت دررابطه زن و مرد باشد نه موجب تهدید و هراس.

با تشکر از اینکه وقت خود را در اختیار ما گذاشتید. /انتهای متن/