قالی بافی تنها هنری که هرگز از مد نمی افتد

فاطمه قاسم آبادی/

خانم نیانی مراحل آموزش قالی بافی را برای مان توضیح دهید.

– قالی بافی سنتی طبق آموزش فنی حرفه ای شامل سه بخش درجه یک ، دو و تابلویی است.

درجه ی دو(سه ماهه) شامل : چله کشی زنجیره زدن، گلیم بافی ، بافت نقشه خوانی شیرازه و پایین کشیدن، ترمیم پارگی ها و… است.

درجه ی یک(چهار ماهه) شامل : بافتن انواع فرش ها در اشکال هندسی گرد، دورو زمینه ی سوف، فرش برجسته و… است.

تابلویی که شامل گره های هنری چشم و ابرو و سایه روشن و…. می شود.

گلیم بافی هم شامل انواع ساده، ورنی، مروارید بختیاری، گلیم بافی دورو، ترکمن، شاهسون و…است ولی نوع دیگری از قالی بافی وجود دارد که کامپیوتری نامیده می شود و مدت زمان بسیار کمتری در حد ده جلسه برای یادگیری اش کافی است.

 

استقبال از هنر قالی بافی سنتی بالا تر است یا قالی بافی کامپیوتری؟

– در حال حاضر کامپیوتری؛ چون خیلی زود به نتیجه می رسد. روش های سنتی نقشه خوانی شطرنجی دارد و این مقداری کار را برای مخاطب سخت می کند مخصوصا اگر بخواهیم تعداد رنگ را بالا ببریم خواندنش برای مخاطب سخت تر می شود و مهارت زیادتری را می طلبد ولی در قالی بافی به روش کامپیوتری شما نهایتا در یک دوره ی ده جلسه ای تمام آن چیزی که مربوط به تابلو فرش است یاد می گیرید، در حالی که بافت سنتی همانطور که قبلا گفتم وقتی بافت درجه ی دو را یاد می گیرند برای گره های هنری و سایه روشن مدام باید آموزش ببینند.

 

شما خودتان بین بافت سنتی و کامپیوتری کدام را ترجیح می دهید؟

– من شخصا بافت کامپیوتری را ترجیح می دهم به خصوص که از اول هم کارم را با بافت کامپیوتری شروع کردم با این نوع بافت راحت تر هستم ولی این به معنی این نیست که نمی توانم سنتی ببافم.کارهای سنتی هم کرده ام .

 

استقبال از این هنر در شهرستان ها بیشتر است یا در تهران؟

– هم در شهرستان ها و هم در تهران هنرجویان در حال یادگیری و کار هستند. ولی در شهرستان ها کسانی که بافنده بوده اند و از کودکی کار کرده اند جلوی بچه های شان را می گیرند چرا که فکر می کنند این کار برای بچه های شان سخت است ولی در تهران خانم هایی را می شناسم که با تحصیلات متفاوت و شرایط زندگی مخصوص به خود به این کار رو می آورند و بچه های شان را هم تشویق می کنند چرا که این کار برای شان جذاب و جالب است و البته به عنوان هنر و سرگرمی به آن نگاه می کنند نه به عنوان یک کار جدی که روزی هشت ساعت بخواهند پایش بنشینند.

 

به نظر شما بالا رفتن قیمت فرش دست بافت به خاطر کم شدن تعداد قالی بافان است یا به خاطر بالا رفتن قیمت وسایل و ابزار؟

– قیمت وسایل که خیلی مهم است مخصوصا در فرش های دست بافت به خاطر اینکه اجناس مورد نیازش در شرایط عادی هم ارزان نیست!

بافنده ها هم کم نشده اند، منتها نوع نگاه شان نسبت به فرش بافی فرق کرده است. دیگر نسبت به گذشته کمتر کسی پیدا می شود که روزی هشت نه ساعت را به بافت اختصاص دهد.

در مورد قیمت فرش دست بافت هم مثل تمام هنر های دیگر با بالا رفتن قیمت ها هم وسایل گران تر شده، هم کسانی که از این راه زندگی می کنند مزد بیشتری را طلب می کنند از این رو قیمت ها بالا می رود ولی فرش دست بافت حتی اگر نامرغوب هم باشد از نظر من بهتر از فرش ماشینی درجه یک است و فرش دست بافت قطعا ارزش خرج بیشتر را دارد.

 

شهرستان های معروف در امر بافت گلیم و فرش را برای ما نام ببرید.

– تمام شهرها و شهرستان های ما هم فرش و هم گلیم را دارند ولی در مورد گلیم بیشتر عشایر ترکمن گلیم های بسیار زیبایی دارند که هم از لحاظ طرح و نقش و هم از لحاظ نوع بافت کارهای فوق العاده ای دارند.

در مورد فرش هم باید بگویم که فرش کاشان بسیار عالی است و فرش های تبریز هم که حرف ندارد مخصوصا تابلو فرش های تبریز بسیار حرفه ای بافته می شوند.

 

در هر هنری مدتی طول می کشد تا هنرمند در آن به جایی برسد و اصطلاحا به خلق اثر برسد. در هنر قالی بافی و تابلو فرش این زمان چقدر است؟

-به نظر من اگر کسی علاقمند باشد باپنج یا شش نهایتا ده جلسه آموزش کار بافندگی کامپیوتری را یاد می گیرند و بعد با بافت یک تابلو کوچک توانایی بافت هر نوع تابلویی را پیدا می کند.

منتها این مدت بعد از یادگیری کاملا به پشتکار و همت خود هنرجو بر می گردد و می توانند هر تابلویی را با هر سایزی ببافند ولی اگر بخواهند کار سنتی را یاد بگیرند حد اقل یک سالی طول می کشد که هنرجویان بتوانند هر طرحی را به راحتی در بافت سنتی ببافند.

 

اگر کسی مستعد باشد به فروش کارهایش هم می رسد؟

– بله مسلما! من همیشه به شاگردانم می گویم که هر هنری امکان دارد در یک دوره بسیار محبوب شود و به اصطلاح مد شود ولی بعد از آن مدت خاص از مد می افتد و تنها مخاطبان خاص خود را خواهد داشت. هنر قالی بافی تنها هنریست که هرگز شامل حال این اتفاقات نمی شود.

برای مثال مادر خود من چند تابلوی بسیار زیبای کوبلن در خانه اش دارد با قاب های خیلی شیک، منتها در حال حاضر از مد افتاده اند و در زیرزمین خانه خاک می خورند!

ولی در هنر فرش و تابلو فرش قضیه فرق می کند چرا که این هنر در بین عام و خاص مردم محبوب و مورد علاقه است و با زندگی شان رابطه ی تنگاتنگ دارد. زمان این را ثابت کرده است. ما قالی هایی داریم که متعلق به صدها سال قبل است و این زمان نه تنها از قیمت شان کم نکرده است که ارزش آنها را بالا تر برده است.

 

یادگیری این هنر چقدر برای عوام و خواص مردم جذاب است؟

• از نظر من خیلی زیاد. من در هر مجلسی می روم و در مورد کارم صحبت می کنم بدون اغراق چند شاگرد یا علاقمند پیدا می کنم و البته این هیچ ربطی به میزان تحصیلات و شرایط مالی طرف مقابل ندارد.

من شاگردی داشته ام که پزشک بوده و وضعیت مالی بسیار خوبی داشته است ولی به خاطر علاقه ی شخصی اش و آرامشی که در این رشته وجود دارد به این حرفه روی آورده است.

 

هنرجویان شما چقدر به چشم تفریح به این رشته نگاه می کنند و چقدر به چشم منبعی برای در آمد؟

– در تهران اکثرا تفریحی کار می کنند و نهایتا برای خودشان و یا آشناهای درجه یک شان ببافند ولی داریم کسانی را که زندگی شان را از این راه با آبرومندی می گذرانند.

 

شما چه سنی را مناسب یادگیری این هنر می دانید؟

• خیر این رشته هیچ محدودیت سنی ندارد من از پسر بچه ی 12-10 ساله شاگرد داشته ام تا زن 65 ساله البته هر چه سن و سال بالا تر برود امکان دارد مدت آموزش بیشتر بشود ولی در کلیت مطلب هیچ تاثیری ندارد و یادگیری به علاقه است نه سن و سال.

 

به نظر شما با وجود سیل فرش و تابلو ماشینی مخاطبان چقدر هنوز از کار دست استقبال می کنند؟

• متاسفانه فرش دست بافت خیلی گران است. من خودم فقط یک فرش دستباف در خانه دارم بقیه ماشینی اندولی برایم مهم است که اگر بتوانم، فرش دست بافت داشته باشم چون راه رفتن و نشست و برخاست بر تار و پودی که جنس و حس طبیعی دارد علاوه بر احساس خوب برای سلامت بدن هم مفید است.

 

توصیه یا سفارشی به علاقمندان دارید؟

• من به دلیل علاقه ی شخصی وارد این کار شدم ولی در این سال ها دیده ام هر کسی که وارد این رشته ی هنری شده، به آن آرامشی که گفتم رسیده است. امیدوارم تمامی زنان سرزمینم در هر رشته ی هنری که هستند از آن رشته لذت ببرند و همانطور که من در قالی بافی به آن رسیدم آنها هم در هنرشان آرامش را پیدا کنند.

 

ما هم امیدواریم. با تشکر از حضورتان در این گفت وگو.

قسمت اول

 

/انتهای متن/