حجاب در هنر و شعر ایران و دنیای عرب چه جایی دارد؟
همایش ملی “نگرش علمی و کاربردی به عفاف و حجاب” در گروه هنر و ادبیات، با حضور اساتید دانشگاه و پژوهشگران، در مرکز همایش های بین المللی دانشگاه الزهرا برگزار شد.
در ابتدای نشست”گروه هنر و ادبیات” دکترسید رضا حسینی، استادیار گروه پژوهش هنر و سمانه شانه ساز زاده، دانشجوی کارشناسی ارشد رشته پژوهش هنر از دانشگاه شاهد مقاله ای با عنوان “بررسی ماهیت پوشاک پست مدرن ایرانی با تمرکز بر جایگاه نقوش سنتی هنر ایرانی-اسلامی و با تأکید بر پوشاک بانوان” ارائه کردند.
پوشاک ایرانیان همواره برازنده بوده است
شانه ساز زاده در مورد این تحقیق گفت:
“باتوجه به قدمت تاریخ و فرهنگ ایران زمین، از پوشاک ایرانیان همواره به برازندگی یاد شده است. در شرایط پست مدرن، طراحی لباس تلاشی برای انعکاس ایده های فردی منطبق با هویت فرهنگی جامعه با در نظر گرفتن نیازهای ایدئولوژیک و بومی مخاطبان به خصوص بانوان است، اما متأسفانه به دلیل ترویج فرهنگ غربی و سیطره نظام سرمایه داری و فرآیند جهانی سازی، لباس ماهیت پوشانندگی خود را از دست داده و به پدیده ای اجتماعی با عنوان مد تبدیل شده است. البته مد مختص فرهنگ خاصی نبوده و تغییرات فرهنگی-اجتماعی را به دنبال دارد. همچنین امروزه با ازمیان رفتن مرز میان هنرها شاهد توجه بسیاری از هنرمندان عرصه های مختلف به طراحی لباس و الگوسازی هستیم.”
لباس یک اثر هنری- رسانه ای
شانه ساز زاده با بیان اینکه این پژوهش با هدف بررسی طراحی های جدید لباس با تأکید بر پوشاک بانوان و تبیین ماهیت پوشاک پست مدرن ایرانی با تمرکز بر جایگاه نقوش سنتی هنر ایرانی-اسلامی صورت گرفته است، گفت:
“باتوجه به این هدف دو پرسش مطرح می شود:
اول اینکه چگونه می توان به الگوهای بومی در مقابل مدگرایی غربی دست یافت؟
و دوم این که چه عواملی سبب شده لباس به عنوان اثری هنری و رسانه ای فعال در جامعه شناخته شود؟”
بر اساس یافته های پژوهش، توسعه طرح های ملی زیر سایه اندیشه ایرانی اسلامی و آشنایی مردم با آن ضروری بوده و با استفاده از عناصر و نشانه های فرش های ایرانی، معماری، پارچه ها و پوشاک اقوام مختلف، در طراحی های جدید، پوشش اسلامی می تواند حامل هویت ایرانی باشد. یکی از راه های الگوسازی و جهانی شدن در مقابل مدگرایی غربی و جهانی سازی، استفاده از پتانسیل هنر ایران در طراحی پوشاک است که در سال های اخیر با توجه به حضور هنرمندان صاحب نام ایرانی در محافل بین المللی، لباس ایرانی همچون اثری هنری و رسانه ای فعال عمل کرده است.”
باید حجاب را از منظر زیبایی شناختی درک کرد
شانه ساز زاده در پایان عنوان کرد:
“انسان، زمانی پذیرای قلبی حجاب می شود که ذهن او بتواند آن را از منظر زیبایی شناسی درک کند و احساسات خوب خود را در آن بیابد. متأسفانه در جامعه امروزی به دلیل عدم شناخت صحیح پارامترهای زیبایی شناسی در حجاب، آن را به صورت یک حصار در اذهان تداعی کرده اند که خود در عدم پذیرش آن نقش مهمی داشته است. بنابراین می توان با شناسایی پارامترهای فنی زیبایی از منظر بزرگان و اندیشمندان و تطابق ذهنی آن با فلسفه حجاب، نگرش جامعه را بر فلسفه عفاف و حجاب بسط داده و با تجزیه و تحلیل آنها بتوان قدم موثری در پذیرفتن قلبی حجاب برداشت.”
زن پویاترین موضوع در ادبیات جهان
زهرا رفیعی راد، استادیار زبان و ادبیات عربی، عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی به ارائه مقاله خود با عنوان “گذری بر رویکرد شعرای معاصر عرب به موضوع حجاب” پرداخت:
“در عرصه ادبیات جهان هیچ موضوعی پویاتر از موضوع زن نبوده است، چراکه هر هنرمند متعهدی هنر خود را از عواطف مربوط به این سرچشمه الهی جوشان دریافت و به جهانیان عرضه می کند. شعر نیز که به نوبه خود بالاترین مفهوم فرهنگی را دارد و سفیر اجتماعی مردم به شمار می رود و این رسالت سنگین را قرن ها به دوش کشیده است. در شعر معاصر عرب موضوع زن، حجاب و عفاف وی از جایگاه سازنده، بدیع و والایی برخوردار بوده، چراکه چهره زن تصویری متفاوت با آنچه در قدیم داشته را احراز کرده است.”
شعرای متعهد حرم و صیانت از حجاب
وی ادامه داد:
“این تصویر به طور جدی و فزاینده از آنجایی آغاز شد که جامعه عرب با جوامع غربی تماس پیدا کرد بطوری که نوعی حس آزادی و رهایی از سنت ها و قید و بندهای قدیم را در جامعه عربی با خود به همراه داشت. در این مسیر تعدادی از غرب گرایان عرب سرسختانه و کورکورانه داعیه آزادی زن را در قالب کشف حجاب سرلوحه کار خود قرار دادند. بدین ترتیب رسالت شعرای متعهد و مطرح عرب آغاز شد تا با بیان تصویری زلال و سیمایی روشن از حجاب، ضمن مخالفت با اندیشه ها و ایده های فاسد غرب گرایان برای زنان مسلمان جهان و به ویژه زنان عرب، حامل پیام های والایی باشند که در پرتو آن بتوانند ضمن صیانت از عفاف و کرامت شان، این مفهوم مقدس و ناب اسلامی را در ساحت های گوناگون جامعه انعکاس دهند.”
نسیم شمال حجاب زن را مساوی نجابت و پاکدامنی آنها می دانست
فرشته فیضی کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی، مریم فیضی دانشجوی کارشناسی ارشد علم اطلاعات و دانش شناسی و رسول مریدیان کارشناس ارشد حقوق خصوصی هم مقاله ای با عنوان “بررسی اشعار مخالفت و موافقان حجاب در شعر مشروطه” را ارائه کردند.
فیضی گفت:
“یکی از دوران های تاریخی که تأثیر بسزایی در تغییر مضمون و محتوای شعر داشت، دوران مشروطه است. در این دوران یکی از مباحثی که شاعران به آن توجه کردند، طرح مسأله زنان و توجه به حجاب آنان بود. حجاب در این دوره به دو صورت در شعر شاعران مشروطه و پس از آن مطرح شد. دسته ای از شاعران مخالف حجاب و دسته ای دیگر در دفاع از حجاب و در جواب به کسانی که مخالف حجاب بودند ظهور کردند. در ایبن تحقیق اشعار چهار شاعر یعنی ملک الشعرای بهار، ابوالقاسم لاهوتی، امیری فیروزکوهی و نسیم شمال بررسی شد.”
این کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی افزود:
” شاعرانی مثل بهار و ابوالقاسم لاهوتی به عنوان مخالف حجاب اشعار بسیاری سروده اند که بیان کننده آن است که آنان یکی از شروط تمدن را برای زنان بیرون آمدن از حجاب می دانند و عفت و حیا را مقدم بر حجاب ظاهری به شمار می آورند، اما در مقابل شاعرانی چون نسیم شمال و امیری فیروزکوهی معتقد بودند که حجاب و پوشیدگی زن مساوی با نجابت و پاکدامنی اوست و همچنین ضامن سلامت جامعه خواهد بود. این دو شاعر معتقد بودند حجاب، هیچ منافاتی با پیشرفت زن ندارد، از همین رو دختران و زنان را به ضرورت حجاب توصیه و از بی حجابی برحذر می کردند.”
در نشست”گروه هنر و ادبیات” دکتر عیسی کشاورز به عنوان دبیر و دکتر فاطمه بلغانی به تحلیل مقالات ارائه شده پرداختند.
/انتهای متن/
