ام الفضل مجری نقشه قتل امام جواد (ع) بود

عطیه سادات یاسینی/

امام نهم شیعیان، امام جواد(ع)  در سن هشت سالگی بعد از شهادت پدر بزرگوارشان اما رضا(ع) به امامت رسیدند. ایشان اولین امامی بودند که در سن طفولیت به امامت رسیدند. به همین جهت امامت آن حضرت با شبهه و تردیدهایی درمیان شیعیان نا آگاه بودند و هم افراد سود جو همراه شد.

امام جوادبا وجود سن کم توانستند با اعجاز علمی جامعه شیعه را قانع کنند که اگر خداوند متعال اراده کند این امکان وجود دارد که کسی که هنوز به سن بلوغ نرسیده و هشت سال بیشتر سن ندارد، به امامت برسد و او بتواند عهده دار این مقام عظیم شود، همان طور که انبیایی همچون یحیی(ع) و عیسی(ع)  در طفولیت به نبوت رسیدند .

اما مامون برای این که عظمت علمی امام  نونهال را زیر سوال ببرد، جلسات مناظره براه می انداخت و از فقیهان بنام زمان، دعوت می کرد که با امام بحث کنند ولی امام جواد از همه این مناظرات سر بلند بیرون آمدند  و باعث تعجب حاضرین شدند.علم و تسلط امام طوری نظر مامون را جلب کرد که دخترش را به عقد امام در آورد و همین نهایتا حسادت اطرافیان را برانگیخت و منجر شد به نقشه ای  برای به شهادت رساندن امام.

 

مامون به بغداد می رود

مامون که مرکز حکومتش  مرو بود، بعد از شهادت امام رضا(ع)  تصمیم گرفت به بغداد سفری کند و خود را از جرم و گناه قتل امام هشتم نزد شیعیان مبرا نماید. چون می دانست که نه تنها در خراسان بلکه در عراق مخصوصا  بغداد شیعیان  او را برای این جنایت لعن و نفرین می کنند.

از این رو نامه ای تکریم آمیز به امام جواد نوشت و ایشان را به بغداد دعوت کرد. در بغداد جلسات مناظره ای تشکیل داد که قصدش شکست امام بود ولی امام با تکیه بر قدرت علمی و جایگاه معنوی اهل بیت بحدی از این جلسات سر بلند بیرون می آمدند که حاضران را به تحسین وامی داشتند.

 

ازدواج امام با دختر مامون

شیخ مفید نقل می کند:”مامون شیفته ابو جعفر شد زیرا می دید امام با سن و سال اندک در فضل و حکمت و علم و کمال عقل تا چه اندازه پیش است بطوری که هیچکدام از مشایخ هم عصر آن حضرت با وی برابری نمی کنند. از این رو دخترش را به همسری امام در آورد.”

یکی از مقاصد مامون در این وصلت این بود که دخترش از امام صاحب فرزند شود و از این طریق مورد اعتماد علویان قرار گیرد. چرا که در این صورت نوه اش امام شیعیان می شد. ام الفضل دختر خلیفه مسلمین بود که از تمکن مالی فراوانی هم برخوردار بود، امیدوار بود که همسر امام شود و محبوب او گرددو نهایتا از ایشان صاحب فرزندی شود.

ولی ام الفضل صاحب فرزند نشد و امام جواد از همسر دیگرخود بنام سمانه  صاحب فرزند گردید که به مقام امامت رسید.  دراین صورت طبیعی بود که حس حسادت زنانه ام الفضل بسیار شدید بود. چون هم امام بعد از ایشان از همسری دیگر بود و هم امام به سبب کمالات سمانه او  را بیشتر مورد احترام قرار می داد.

 

ازدواج با ام الفضل چرا؟

ممکن است این سوال پیش آید که  چرا امام  با پیشنهاد مامون را برای ازدواج با دختر او پذیرفتند؟

دلایل مختلفی در این جا مطرح است:

• سیره نبوی و سیره انبیای گذشته (لوط –نوح) هم این بوده که بعضا زنانی ناشایست داشتند. در واقع شرایط اضطراری خاص و اجباری که مطرح بوده، این ازدواج ها را بر ایشان تحمیل می کرده است.
• بعد از شهادت امام رضا(ع)مامون با نیرنگ و بخاطر عوض کردن افکار عمومی و تغییر فضا بسود خود دخترش را به عقد امام در آورد.
• مهم این است که با توجه به قصد مامون برای داشتن فرزندی از این وصلت، چنین فرزندی از این ازدواج حاصل نشد. چون امام علاوه بر ام فضل همسر دیگری داشتند که شایسته و پاکدامن بود و لیاقت مادری امام را داشت.
• چنین ازدواج هایی که امامان را با گرفتاریها و مشکلاتی در زندگی مواجه می کرد، می توانست به پیروان حضرات معصومین درس های مهمی بدهد در شیوه برخورد با مشکلات و غلبه بر آنها .

زمینه سازی شهادت امام

بعد از اینکه مامون از دنیا رفت برادرش معتصم جانشین او شد. او به همراه جعفر پسر مامون ام الفضل را تحریک کرد و به او القا کرد که  ابوجعفر همراه تو نیست و توجه ویژه ای به مادر هادی دارد، در حالی که تو برادر زاده خلیفه ای و احترامت واجب است. با این حال شوهر تو همسر دیگرش را به تو ترجیح می دهد در صورتی که او کنیزی بیش نیست. چون تو را نازا می داند.

نهایتا این سه نفر همدست شدند و نقشه قتل امام را ریختند. معتصم و جعفر با تحریک ام الفضل و دادن وعده پول به او، توانستند وی  را مجری طرح توطئه بر علیه جان امام کنند.

قتل امام توسط ام الفضل

طبق نقشه، معتصم خوشه ای انگور رازقی را به سم آلوده کرد و آن را  به ام الفضل داد تا به امام بخوراند. ام الفضل هم  با تعریف و زبان بازی انگور را به امام تعارف نمود و امام جواد انگوررا میل کردند. چیزی نگذشت که امام آثار سم را در وجود خود احساس کرد . در این وقت درد و رنج شدیدی بر امام عارض شد.

ام الفضل که حال امام را دید، از کار خود پشیمان شد و بنای گریه و زاری را گذاشت ولی دیگر کاراز کار گذشته بود و پشیمانی او سودی نداشت.

در این هنگام امام  به او فرمودند: اکنون که زهر را به من خوراندی گریه تو سودی نخواهد داشت. بدان که در این چند روز دنیا خدا تو را به دردی مبتلا می کند که هرگز از آن نجات پیدا نمی کنی و به فقر و گدایی دچار می شوی.

طولی نکشید که ام الفضل بیمار شد و هر چه دارایی داشت برای درمان مصرف کرد ولی خوب نشد. همه دارایی اش از بین رفت بطوری که گدا و مفلس گردید . ناچار سر راه می نشست و دست گدایی نزد مردم دراز می کرد و با این وضع از دنیا رفت.

امام جواد(ع) در سن بیست و پنج سالگی در بغداد به شهادت رسیدند و در کاظمین کنار مرقد جدشان امام کاظم(ع) به خاک سپرده شدند.

 ایشان امامی بود که در نوجوانی به امامت و در جوانی به شهادت رسید.گرچه عمرشان کوتاه بود، اما آثار فکری و علمی شان  تا ابد زینت بخش صفحات تاریخ اسلام است.

 

منابع:

تاریخ فکری سیاسی امامان شیعه ، رسول جعفریان

بحار الانوار، علامه مجلسی

منتخب التواریخ، محمد هاشم خراسانی

/انتهای متن/